جهانی شدن و بازارهای مالی

جهانی‎شدن مالی و بازده سهام: تئوری و شواهدی از داده‏های سری زمانی

در دهه‏های اخیر اقتصاد جهانی شاهد تحولات گسترده‏ای بود که عمدتاً به‎واسطۀ پیدایش عوامل تشکیل‎دهندۀ جهانی‎شدن به وقوع پیوسته است. هدف مطالعۀ حاضر بررسی اثر جهانی‎شدن مالی بر بازده سهام است. برای این مطالعه، از درجۀ سرمایه‏گذاری مستقیم خارجی و سرمایه‏گذاری در اوراق بهادار به‎عنوان شاخص جهانی‎شدن مالی استفاده می‎شود. همچنین از میان سایر متغیرهای کلان مؤثر بر بازده سهام، تولید ناخالص داخلی، نقدینگی، نرخ تورم، نرخ ارز بازار آزاد و درآمدهای نفتی کشور در نظر گرفته شده است. اطلاعات پژوهش از داده‎های فصلی اقتصاد ایران طی دورۀ زمانی 1394- 1377 به‎دست آمده و با به‎کارگیری روش آزمون کرانه­ها و خودرگرسیونی با وقفه­های توزیعی (ARDL) تجزیه و تحلیل شده است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که جهانی‎شدن مالی بر بازده سهام در بلندمدت و کوتاه‎مدت تأثیر مثبت و معنادار می‎گذارد؛ به بیان دیگر، با گسترش جهانی‎شدن مالی، بازده سهام در ایران افزایش می‏یابد و برعکس.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.10248153.1395.18.4.7.7

موضوعات

• 59. بازارهای مالی بین‌المللی

عنوان مقاله [English]

Financial Globalization and Stock Return: Theory and Evidence from Time Series Data

نویسندگان [English]

• Saman Ghaderi 1
• Mojtaba Rostami noroozabad 2

In recent decades the world economy has witnessed vast changes that mainly occurred because of the emergence of factors that make up globalization. The purpose of this study is to evaluate the impact of financial globalization on stock return. In this respect, total foreign direct investment and investments in portfolios are employed as indicator of financial globalization. Also, among the other macroeconomic variables affecting the stock return, GDP, liquidity, inflation, market exchange rate and oil revenues are considered. This study applies the Bounds test and Autoregressive Distributed Lag (ARDL) models for Iranian economic during 1997-2015. The results provide a positive relationship between financial globalization and stock return. In other words, expansion of financial globalization lead to increase in stock return in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Financial Globalization
• Stock Return
• Bounds test
• ARDL
• Iran

مراجع

Abounoori, E. & Ghaderi, S. (2011). The Effect of Trade and Financial-Openness on Government Size: A Case Study for MENA. International Research Journal of Applied and Basic Sciences, 2 (5), 170-174.

Azar, A. & Karimi, S. (2010). Neural Network Forecasts of Stock Return Using Accounting Ratios. Journal of Financial Research, 11(28), 3-20. (in Persian)

Aziakpono, M., Bauer, R. & Kleimeier, S. (2014). Financial globalization and sustainable finance: Implications for policy and practice. Journal of Banking & Finance, 48, 137–138.

Balaban, E. & Ozgen, T. (2016). Trading session effects on stock returns and their conditional volatility: Firm-level evidence from a European Union accession country. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 446, 264–271.

Choi, Y.K. & Kim, D.S. (2000). Determinants of American Depositary Receipts and their underlying stock returns: Implications for international diversification. International Review of Financial Analysis, 9(4), 351–368.

Collier, P., Hoeffler, A. & Pattillo, C. (2000). Flight capital as portfolio choice. World Bank Economic Review, 15(1), 55-80.

Dasgir, M. & Khudabandah, R. (2003). the relationship between the main components of content, statement of cash flows and stock returns. Social and Human Sciences of Shiraz University, 2 (19), 100-112. (in Persian)

Dastgir, M., Gugerdchian, A. & Adamiyyat, S. (2015). The relationship between the quality of earnings (profit distribution) and stock returns. Financial Accounting and auditing researches, 7(26), 21-37. (in Persian)

Doidge, C., Karolyi, G.A. & Stulz, R.M. (2013). The U.S. left behind? Financial globalization and the rise of IPOs outside the U.S. Journal of Financial Economics, 110(3), 546–573.

Esqueda, O. A., Assefa, T.A., Mollick, A.V. (2012). Financial globalization and stock market risk. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 22(1), 87–102.

Faia, E. (2011). Macroeconomic and welfare implications of financial globalization. Journal of Applied Economics, 14(1), 119-144.

Georgiadis, G. & Arnaud, M. (2016). Financial globalisation and monetary policy effectiveness. Journal of International Economics, 103, 200–212.

Ghaderi, K., Ghaderi, S. & Ghaderi, S. (2014). The Survey of the Impact of globalization on the cost of capital of listed companies in Tehran Stock Exchange: Panel Data Approach. Journal of Financial Research, 16(2), 327-344. (in Persian)

Gilen, M. (2001). Globalization, civilization, destroying or disabling. Translated by Dibaei, M. Aftab Monthly. (in Persian)

Googerchian, A., Tabibi, S.K. & Googerchian, M. (2014). Assessment of global economic growth in the process of financial globalization. Applied Economics Studies in Iran, 1 (3), 205-221. (in Persian)

Gozzi, J., Levine, C.R., Peria, M. S. M. & Schmukler, S.L. (2015). How firms use corporate bond markets under financial globalization. Journal of Banking & Finance, 58, 532–551.

Hashemi, R. & Saedi, S.A. (2009). The Relationship between operating income and operating cash flows and stock returns, according to four fixed operating profit, size, leverage and growth. Accounting and financial management, 1 (1), 57-83. (in Persian)

Jaafari Samimi, A. & Yahyazadehfar, M. (2001). Investigate the relationship between inflation and stock returns: theoretical analysis and review of the literature. Humanities, 1 (11), 115-158. (in Persian)

Jafari Samimi, A., Hosseinzadeh, R. & Nademi, Y. (2012). Openness and inflation: New empirical panel data evidence. Economics Letters, 117(3), 573–577.

Jinjarak, Y. (2014). Equity prices and financial globalization. International Review of Financial Analysis, 33, 49–57.

Jordan, S.J., Vivian, A. & Wohar, M.E. (2016). Can commodity returns forecast Canadian sector stock returns? International Review of Economics & Finance, 41, 172–188.

Karimipotanlar, S., Ghaderi, S. & Sanginabadi, B. (2010). Effects of commercial and financial globalization on size of government in Iran, Economics and new commerce, 6 (21-22), 145-164. (in Persian)

Karolyi, G. A. (2004). The role of American Depositary Receipts in the development of emerging equity markets. Review of Economics and Statistics, 86, 670-690.

Katircioglu, S. (2009), Foreign Direct Investment and Economic Growth in Turkey: An Empirical Investigation by the Bounds Test for Co-integration and Causality Tests, Ekonomska Istraživanja, 22 (3): 1-8.

Kordestani, G. & Bakhtiaripour, M (2014). Investigating the Effect of Relative Firms Profitability on Stock Return Sensitivity to Industry-Level News, Accounting Knowledge, 4, (15), 7-32. (in Persian)

Kose, M.A., Prasad, E., Rogoff, K., Wei, S.,) 2009). Financial globalization: a reappraisal. IMF Staff Pap. 56, 8–62.

Mehrani, S. & Mehrani, K. (2004). The relationship between profitability and stock returns in the Tehran Stock Exchange. Accounting and audit investigations: 10 (33), 93-105. (in Persian)

Mirjalili, S.H. (2002). Banking and exigencies of globalization in banking. Mofid letters, 3 (8), 49-70. (in Persian)

Motameni, M. (2006). Analysis of Return Volatility in Tehran Stock Exchange, Master's thesis of Economics. School of Economics and Finance, University of Mazandaran. (in Persian)

Naji Meidani, A.A., Salimifar, M. & Muskabadi Mohajer, H. (2014). Study of Dynamic Effects of Globalization of Commerce on Imports of Machinery, Equipment, Tools and Metal Products Industries in Iran. Strategic Studies of Globalization Journal, 4 (13), 79-103. (in Persian)

Narayan, P. K. (2005). The saving and investment nexus for China: evidence from co integration tests, Applied Economics, 37(17), 1979-1990.

Nazari, M. & Bazargani Kia, M. (2004). Effects of globalization on the textile industries, clothing and leather during the period 1978-1996. Journal of Economic Research (Tahghighat-e- Eghtesadi), 39 (1), 103-126. (in Persian)

Nikkinen, J., Omran, M.M., Sahlström, P. & Äijö, J. (2008). Stock returns and volatility following the September 11 attacks: Evidence from 53 equity markets. International Review of Financial Analysis. 17(1), 27-46.

Pesaran, M.H. & Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16 (3), 289 – 326.

Rao, J. (1998). Openness, Poverty and Inequality; Back Ground Paper Prepared for the Human Development Report (1999); New York; UNDP; May. Available at http://www.fao.org/es/seminar/mohanrao.pdf

Reboredo, J.C. & Andrea, U. (2016). Quantile dependence of oil price movements and stock returns. Energy Economics, 54, 33-49.

Sheng, L. (2015). Theorizing income inequality in the face of financial globalization. The Social Science Journal, 52(3), 415-424.

Stulz, R. M. (2005). The Limits of Financial Globalization. The Journal of Finance, 60(4), 1595–1638.

Talebnia, Gh. & Zare Nikooparvar Yazdi, M. (2010). Investigate impact of Corporates' financial variables on trading volume in the Tehran Stock Exchange. Journal of Financial Research, 12 (29), 79-98. (in Persian)

Tehrani, R. & Fanni Asl, M. (2008). The Relationship between “Operational Cash Flow” and “Accrual Profit” with “Equity Return” from Companies Enlisted Tehran Stock Exchange since 1378 to 1380. Journal of Financial Research, 9 (3), 21-32. (in Persian)

Torre, A., Gozzi, J.C & Schmukler, S.L. (2006). Stock Market Development under Globalization: Whither the Gains from Reforms? Journal of Banking & Finance, 31 (6), 1731-1754.

UNDP (1999). Human Development Report. Available in: http://hdr.undp.org/en/ content/human-development-report-1999.

Van Campenhout, B. & Cassimon, D. (2012). Multiple equilibria in the dynamics of financial globalization: The role of institutions. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 22(2), 329-342.

جهانی‌شدن (علم اقتصاد)

جهانی‌شدن (Globalization) یکی از اصطلاحات علم اقتصاد و به معنای تشدید جریان کالا، خدمات، اطلاعات، سرمایه‌گذاری و عوامل تولید در سطح بین‌المللی دلالت دارد که منجر به یکپارچگی اقتصادی جهان می‌شود.
جهانی‌شدن اقتصاد دو بعد دارد: بعد اول مفهوم گسترش جغرافیایی را دربر دارد. پس جهانی‌شدن اقتصاد، به‌طور فزاینده‌ای فضای جغرافیایی گسترده‌تری را اشغال می‌کند؛ در بعد دوم، جهانی‌شدن اقتصاد، مفهوم فزاینده‌ای را دارد که شدت فشرده‌شدن وابستگی‌ها، پیوندها و تعاملات بین اقتصادی را دربرمی‌گیرد. نتیجه وضعیت بالا این است که توان نظم بخشیدن به اقتصادهای ملی از بین می‌رود و نظام اقتصادی جهانی جایگزین آن می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ - تعریف

[ویرایش]
جهانی‌شدن یا Globalization عبارت از روندی چند بعدی است که وابستگی متقابل میان منطقه‌های مختلف جهان و جنبه‌های گوناگون زندگی اجتماعی را به‌وجود می‌آورد. تعادل‌های نسبی درونی و گوناگونی‌های تمام جامعه، اعم از بسیار پیشرفته و عقب‌مانده در این روند عمیق زیرورو می‌شود.

جهانی‌شدن به دنیایی اشاره دارد که در آن جوامع، فرهنگ‌ها، حکومت‌ها و اقتصادها تا حدودی به‌هم نزدیک‌تر شده‌اند. بنا به‌گفته گیدنز، این مفهوم را می‌توان به‌عنوان تشدید روابط اجتماعی جهانی تبیین کرد به‌گونه‌ای که مکان‌های دوردست را به هم پیوند ‌دهد و به‌موجب آن، رویدادهای محلی که کیلومترها از هم فاصله دارند، تحت تاثیر حوادثی شکل ‌گیرد.
ولی این مفهوم فقط به در هم تنیدگی جهانی اشاره ندارد. جهانی‌شدن در بهترین صورت به عنوان ابزار جنبه‌های بنیادین فاصله‌ انداختن زمانی-مکانی به‌کار می‌رود. جهانی‌شدن به تلاقی حضور و غیاب، پیوند رویداهای اجتماعی و روابط اجتماعی دور از هم با بافت‌های محلی مربوط می‌شود.

[۲] ری، کیلی و مارفیلت فیل، جهانی شدن و جهان سوم، ترجمه حسن نورانی بیدخت و محمدعلی شیخ علیان، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۸۰، ص۱۱.

تا پیش از قرن شانزدهم به‌جای یک نظام جهانی، چندین نظام منطقه‌ای وجود داشت. کشورهای اروپایی به هیچ‌وجه با بسیاری کشورها به عمل متقابل نمی‌پرداختند و هیچ تمایل چشمگیری نیز با آفریقای جنوب، صحرا یا با آسیای شرقی و جنوب شرقی نداشتند. از اوایل قرن نوزدهم، پیشرفت‌های فن‌آوری در کنار ثروت روزافزون قدرت‌های صنعتی، ابزارهایی برای قدرت‌های بزرگ فراهم آورد؛ تا از نفوذ خود برای استقرار نظامی جهانی استفاده کنند و نظامی مبتنی بر تعاملات گسترده را در جهان برپا سازند.

[۳] بروس، راست و استا‌هاروی، سیاست جهان، ترجمه علی امیدی، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه، ۱۳۸۱، ص۱۱۵-۱۱۶.

۲ - دیدگاه‌ها و نظریه‌ها

[ویرایش]
خاستگاه‌های جهانی شدن را می‌توان در آثار بسیاری از روشنفکران قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم پیدا کرد؛ از کارل مارکس (Karl Marx: ۱۸۱۸-۱۸۸۳) و جامعه‌شناسانی مثل سن سیمون (Claude Henri Saint-Simon: ۱۷۶۰-۱۸۲۵) گرفته تا پژوهندگان جغرافیای سیاسی نظیر مک کیندر (Sir Halford John Mac Kinder: ۱۸۶۱-۱۹۴۷) که به چگونگی تلفیق جهان از راه مدرنیته پی برد.

سن سیمون معتقد بود، به‌واسطه عملکرد نیروهای جهان‌ساز و همگون‌آفرین، حد و مرزهای سیاسی، فرهنگی، بیش از پیش تضعیف شده و جامعه‌ای جهانی شکل خواهد گرفت. وی دو نیروی مؤثر در فرآیند جهانی‌شدن را علم‌الاجتماع و صنعتی شدن ذکر کرده است. به‌نظر سن سیمون صنعتی شدن در ذات خویش فرآیندی گسترش‌طلب است و گسترش چنین فرآیندی، در جوامع غیراروپایی، فراگیر شدن فرهنگ اروپایی را در پی خواهد داشت. به این ترتیب، صنعت و اقتصاد در خدمت همگونی فرهنگی و بنابراین در خدمت شکل‌گیری جامعه جهانی قرار خواهند گرفت. علم‌الاجتماع هم که انسان را مانند یک موجود اجتماعی و بدون توجه به علایق فرهنگی بررسی می‌کند، نقش مهمی در متحد کردن انسان‌ها بازی خواهد کرد.

دورکهایم (Emile Durkheim: ۱۸۵۸-۱۹۱۷) پدیده‌های اجتماعی را زمینه‌ساز و تسهیل‌کننده فروپاشی مرزهای فرهنگی-سیاسی و همگونی جهانی می‌دانست. البته خود این پدیده اجتماعی، محصول فرآیند نوسازی است؛ که بنیادهای نظم اجتماعی در جوامع سنتی را سست و ویران می‌کند.

ماکس وبر، ‌ نوسازی و تجدد را عواملی بسیار مؤثر در فرآیند جهانی شدن می‌دانست. این تاثیر در درجه نخست به‌واسطه گسترش عقلانیت امکان‌پذیر است. از دیدگاه وبر، با گسترش فرآیند عقلانیت، همه فرهنگ‌ها کم و بیش ویژگی‌های مشترک پیدا می‌کنند.

از دیدگاه مارکس، جهانی شدن فرآیندی است که به تقریب همزمان با شکل‌گیری سرمایه‌داری آغاز شده، در نظام سرمایه‌داری حفظ ارزش و اعتبار سرمایه، ‌ مستلزم انباشت است و سرمایه همواره نیازمند بازارهایی جدید برای سرمایه‌گذاری و فروش کالاهای تولیدشده است. بنابراین سرمایه خواه یا ناخواه از مرزهای ملی فراتر می‌رود و روابط و نهادهای مناسب برای رشد و گسترش خود را در سرزمین‌های جدید مستقر می‌کند. با توجه به این ویژگی سرمایه‌داری است که مارکس و انگلس نظام مورد نظر را متولی یکپارچه‌سازی جهان دانسته‌اند.

رایج‌ترین دیدگاه جهان‌گستری از آن اقتصاددان‌هایی است که بر پایه همبستگی بیش از پیش اقتصادی و ادغام همه اقتصادهای ملی در یک اقتصاد و در محدوده بازار سرمایه‌داری به آن می‌نگرند. بر اساس گفته لنین (Velademir Ilyich Lenin: ۱۸۷۰-۱۹۲۴)، در پیشرفته‌ترین مرحله سرمایه‌داری، هنجارها را تحمیل و برنامه‌های اجتماعی را طرح می‌کند.

[۸] رجایی، فرهنگ، پدیده جهانی شدن وضعیت بشری و تمدن اطلاعاتی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، آگاه، ۱۳۸۲، ص۵۹-۶۰.

بحث جهانی‌شدن از مفاهیمی است که در دهه پایانی قرن بیستم بسیاری از جریانات سیاسی، فرهنگی، ‌اجتماعی و اقتصادی را تحت‌الشعاع خود قرار داد. جهانی‌شدن از یک سو دارای چارچوب مفهومی برای تبیین واقعیت‌های جاری جهان و از سوی دیگر مبین نوعی جهان‌بینی و‌ اندیشیدن درباره جهان به‌عنوان یک منظومه کلان و به هم پیوسته است. البته سابقه امر به دوران‌های قبل باز می‌گردد و نظریه دهکده جهانی مک لوهان (Herbert Marshall McLuhan: ۱۹۱۱-۱۹۸۰) در دهه ۱۹۶۰ تنها تظاهرات جدید آن است.

شماری از نظریه‌پردازان اعتقاد دارند که با شکل‌گیری تجدد، فرآیند جهانی‌شدن نیز آغاز شد.

به‌عنوان مثال گیدنز (Anthony Giddens) متولد ۱۹۳۸ فرآیند جهانی شدن را چیزی جز جهانی شدن و بازارهای مالی گسترش تجدد نمی‌داند. مارکس و انگلس (Frederich Engels: ۱۸۲۰-۱۸۹۵) نیز درک تاریخی جهانی شدن و آغاز این فرآیند را مستلزم درک و شناخت تاریخی سرمایه‌داری می‌دانند؛ چون از دیدگاه آنان، نظام سرمایه‌داری همواره دست‌اندرکار یکپارچه سازی اقتصادی و فرهنگی جهان بوده است. پس با توجه به این دیدگاه، جهانی شدن را باید همزاد سرمایه‌داری دانست.

۳ - کاربردها

[ویرایش]
در رایج‌ترین کاربرد، اصطلاح جهانی‌شدن را در زبان روزمره، معادل بین‌المللی شدن تصور کرده‌اند. جهانی‌شدن از این دیدگاه، افزایش تعامل میان کشورهای گوناگون است. در واقع در دهه‌های اخیر، افزایش قابل ملاحظه‌ای در مبادلات برون‌مرزی رخ داده است. بنابراین منطقی است که بسیاری از مردم، اصطلاح جهانی‌شدن را به‌معنای بین‌المللی شدن بگیرند.

[۱۱] یان، آرت شولت، نگاهی موشکافانه به پدیده جهانی شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲، ص۴۷-۵۰.

تعریف دیگری که نولیبرال‌ها آن‌را مطرح کرده‌اند؛ جهانی‌شدن به‌معنای آزادسازی است. از این دیدگاه، دنیای جهانی شده، فاقد موانع کنترل‌کننده برای انتقال منابع میان کشورها است.
در برداشت سوم، جهانی شدن به‌عنوان جهان‌گستری در نظر گرفته شده است. تاریخ معاصر نشان می‌دهد که اشخاص و پدیده‌های فرهنگی، بسیاری در مقایسه با گذشته در نقاط مختلف زمین سکنی گزیده‌اند. بنابراین حرکت در جهت جهان‌گستری، مختص دنیای معاصر نیست.
در تعریفی دیگر، جهانی شدن به‌عنوان غربی‌سازی در مباحث گوناگون درباره امپریالیسم مابعد استعماری مطرح شده است. در اغلب موارد، جهانی شدن به فرآیند همگن‌سازی پیوند می‌خورد که در آن همه دنیا به‌شکل غربی، مدرن و خصوص آمریکایی درمی‌آید.
مفهوم بهتری که در حال حاضر ارائه شده، جهانی شدن به‌عنوان قلمروزدایی است. جهانی شدن در این کاربرد، حاکی از نوعی تغییر گسترده در ماهیت فضای اجتماعی است. انتشار و گسترش ارتباطات فوق قلمروی، موجب پایان یافتن قلمروگرایی، یعنی وضعیتی که در آن جغرافیای اجتماعی به‌طور کامل مربوط به یک سرزمین یا قلمرو است، خواهد شد گرچه همواره تاکید می‌شود که قلمرو جغرافیایی در دنیای جهانی شونده باقی خواهد ماند؛ اما دیگر کل جغرافیای ما را تشکیل نخواهد داد.

۴ - پیامدها

[ویرایش]
پیش‌بینی‌های مربوط به پدیده جهانی شدن و قضاوت‌های خوب یا بد نسبت به پیامدهای نهایی آن دشوار است. تفکر درباره حذف مرزهای سیاسی و فراسوی آن، بیانگر وابستگی متقابل کشورها به یکدیگر است و همین برتری‌هایی که کشورها در زمینه‌های خاصی دارند؛ موجب برقراری اکثر ارتباطات می‌شود. در وضعیت جدید، کشورها به پدیده جهانی شدن توجه می‌کنند و توانایی برقراری ارتباط مؤثر را کسب کرده‌اند در عین حال به فرهنگ و ارزش‌های دیگر کشورها احترام خواهند گذاشت.
فرآیندهای جهانی شدن در زمینه‌های تولید کالا، حمل و نقل، ارتباطات و مبادلات مالی، توسعه‌یافته و به‌صورت آشکاری بر توسعه اقتصادی تاثیر گذاشته است. کشورها، مناطق و مراکز صنعتی برای توسعه، با حداقل ثابت نگهداشتن ظرفیت‌های اقتصادی خود، در حال رقابت‌اند.

[۱۲] نطق، سیامک، توسعه منابع انسانی در خدمات عمومی در راستای تعدیل و اصلاحات ساختاری، تهران، فرهنگ و قلم، ۱۳۷۸، ص۲۲.

گزارش بانک جهانی با نام "جهانی‌شدن، رشد اقتصادی و فقر: ایجاد یک اقتصاد جهانی فراگیر" حکایت از آن دارد که اگرچه جهانی‌شدن باعث کاهش فقر در بسیاری از کشورهای در حال توسعه شده، ولی این فرآیند، باید به‌گونه‌ای هدایت شود که زندگی افراد فقیر و حاشیه‌نشین کشورهای دنیا بهبود یابد. براساس این گزارش، همه کشورها با موفقیت در اقتصاد جهانی ادغام نشده‌اند.
در این گزارش برای کمک به کلیه کشورهای در حال توسعه، در بهره‌گیری بهتر از مزایای جهانی‌شدن و در عین حال مهار خطرات آن، یک برنامه ۷ محوری ارائه شده است. این ۷ محور عبارتند از: دورهای توسعه‌ای در مذاکرات تجاری، اصلاح شرایط و محیط سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه، بهبود خدمات آموزشی و بهداشتی، فراهم کردن تامین اجتماعی برای کارگران، لزوم افزایش کمک‌های توسعه‌ای کشورهای ثروتمند، تعدیل بدهی‌ها برای اصلاح‌گران و توجه به گازهای گلخانه‌ای.

سرمایه‌داری نه تنها علت اصلی بلکه پیامد عمده جهانی شدن است. رشد فضاهای جهانی شدن دامنه انباشت مازاد را گسترش داده و موجب تعمیق جایگاه آن در اقتصاد جهان شده است. تجدید قوای سرمایه‌داری از راه ظهور جهانی‌شدن، با بی‌ثباتی و بحران‌های دوره‌ای چشم‌گیر همراه بوده است. همان‌طور که سازمان توسعه و همکاری اقتصادی اعلام کرده است؛ جهانی شدن شامل: فرآیند متلاطم پیدایش و متلاشی‌شدن شرکت‌ها، ‌ظهور و سقوط بخش‌های گوناگون فعالیت‌ها و توزیع مجدد تولید درون و میان نواحی جهانی شدن و بازارهای مالی و کشورها بوده است.

[۱۴] یان، آرت شولت، نگاهی موشکافانه به پدیده جهانی شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲، ص۱۶۱-۱۶۲.

جهانی‌شدن آثار مهم و گوناگونی برای کلیه نظام‌های اقتصادی جهان دربرداشته است. جهانی‌شدن روی تولید کالا و خدمات، اشتغال کامل و نهاده‌های فرآیند تولید، سرمایه‌گذاری فیزیکی و انسانی، فن‌آوری و انتقال بین‌المللی آن و همچنین روی کارآیی، بهره‌وری و رقابت‌پذیری تاثیر می‌گذارد. تاثیر جهانی شدن بر اقتصاد ملی کشورها، توجه ویژه‌ای را می‌طلبد:
۱) یکی از این آثار، رشد عظیم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در حدی به‌مراتب بیشتر از رشد تجارت جهانی است؛ این نوع سرمایه‌گذاری، نقش اساسی در انتقال فن‌آوری، بازسازی صنعتی و تشکیل شرکت‌های جهانی ایفا می‌کند و همه اینها آثار مهمی در سطح ملی دربردارند.
۲) دومین اثر جهانی‌شدن به نوآوری فن‌آورانه مربوط می‌شود. فن‌آوری‌های جدید یکی از عوامل پیشرفت جهانی‌شدن بوده‌اند؛ ولی جهانی‌شدن و فشار رقابت نیز به پیشرفت بیشتر فن‌آوری و انتشار آن در درون کشورها به‌وسیله سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کمک کرده است.
۳) سومین اثر جهانی‌شدن، رشد تجارت خدمات، از جمله انواع مختلف خدمات مالی، حقوقی، اداری و اطلاعاتی است که به بخش عمده تجارت بین‌الملل تبدیل شده است.

۵ - ابعاد

[ویرایش]
جهانی‌شدن یعنی گسترش و تعمیق پیوندها و وابستگی‌های متقابل در سطح جهان. اما در حوزه اقتصادی، جهانی‌شدن مفهوم خاصی دارد. در بسیاری از نظریه‌ها و تعاریف جهانی شدن بر عنصر اقتصادی این فرآیند تاکید شده و نظریه‌پردازان بسیاری، وجه غالب جهانی شدن را اقتصادی می‌دانند. از نظر تاریخی نیز تقدم و برتری به جهانی‌شدن اقتصادی تعلق دارد.

فن‌آوری نوین و نظام‌های سیاسی و اقتصادی جدید، از دانش و بینش غربی سر بر زده و همه این نوآوری‌ها بر امید و آرزوی بهتری دامن زده است. امروزه در تمدن غربی، جهان غیرصنعتی وجود ندارد. در این تمدن همه در یک دهکده اقتصادی بسیار بزرگ که دارای ابعاد جهانی است، زیست می‌کنند.

جهانی‌شدن اقتصاد یعنی اینکه فرآیند تولید و توزیع کالاها و خدمات در سطح جهانی و بدون توجه به مرزهای جغرافیایی سیاسی انجام می‌گیرد.
جهانی‌شدن اقتصاد دو بعد دارد: بعد اول مفهوم گسترش جغرافیایی را دربر دارد. پس جهانی شدن اقتصاد، به‌طور فزاینده‌ای فضای جغرافیایی گسترده‌تری را اشغال می‌کند؛ در بعد دوم، جهانی شدن اقتصاد، مفهوم فزاینده‌ای را دارد که شدت فشرده شدن وابستگی‌ها، پیوندها و تعاملات بین اقتصادی را دربرمی‌گیرد. نتیجه وضعیت بالا این است که توان نظم بخشیدن به اقتصادهای ملی از بین می‌رود و نظام اقتصادی جهانی جایگزین آن می‌شود.

در طی سه دهه گذشته، اقتصاد جهان به‌طور قابل توجهی به‌سمت جهانی‌شدن حرکت کرده است. ادغام فزاینده اقتصادهای ملی در بازارهای جهانی، حجم و ماهیت جریان‌های منابع بین‌المللی را تغییر داده است. به‌دلیل این‌که گسترش تجارت جهانی در اصل به‌وسیله بخش بانکی تامین‌کننده منابع مالی معاملات بین‌المللی، محدود می‌شود؛ مقیاس، رقابت‌پذیری و پراکندگی بازارهای مالی و بین‌المللی منابع مالی را از اقتصادهای کم درآمد به اقتصادهای پیشرفته‌تر جهت می‌دهد.
جهانی‌شدن بازارهای بین‌المللی، هزینه‌های معاملاتی تجاری را برای کشورهایی که دسترسی به جهانی شدن و بازارهای مالی بازارهای بین‌المللی دارند، کاهش می‌دهد و به‌عکس هزینه‌ها را برای کشورهایی که از منابع جهانی‌شدن محرومند، بالا می‌برد.

[۱۹] تودارو، مایکل، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، تهران، مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، ص۵۵۳-۵۵۴.

۶ - خصوصیات

[ویرایش]
بنابراین خصوصیات جهانی شدن اقتصاد را می‌توان به شکل زیر برشمرد:
۱. جهانی‌شدن بازارهای مالی؛
۲. جهانی شدن استراتژی شرکت‌ها در درون یک بازار رقابتی؛
۳. انتشار فن‌آوری همراه جهانی شدن و بازارهای مالی با فرآیند تحقیق و توسعه در سطح جهان؛
۴. شکل‌گیری الگوهای مصرف جهانی همراه با بازارهای مصرفی جهان
۵. جایگزین شدن توان نظم بخشیدن به اقتصاد ملی، توسط اقتصاد سیاسی جهانی؛
۶. کاهش نقش دولت-ملت در طراحی قانون‌های تدبیر جهانی؛
۷. افزایش شکاف‌های طبقاتی در درون جوامع، اعم از توسعه‌یافته یا در حال توسعه؛
۸. حاشیه‌ای‌تر شدن جوامع کمتر توسعه‌یافته؛
۹. برتری سرمایه نسبت به نیروی کار و در نتیجه، تضعیف یا به‌طور دقیق‌تر، قدرت‌زدایی از تشکلات صنفی و کسانی که فاقد سرمایه‌اند و به‌شکلی در نوک پیکان تحولات سرمایه‌داری قرار نگرفته‌اند.
در اقتصاد جهانی‌شده (از لحاظ نظری) انتظار می‌رود، همچنان‌که ارزش واقعی متغیرهای کلیدی اقتصادی (تولید، قیمت‌ها، دستمزدها و نرخ‌های بهره) به رقابت جهانی پاسخ می‌دهند، نیروهای بازار جهانی بر شرایط اقتصادی ملی برتری یابند. الگوهای جهانی‌شدن اقتصادی معاصر، شبکه‌های نیرومند و پایداری را در سراسر مناطق اصلی جهان به یکدیگر مرتبط کرده‌اند.
سرنوشت اقتصادی این شبکه‌ها به‌شدت به‌هم پیوسته است؛ اگرچه ممکن است اقتصاد جهانی به‌اندازه قوی‌ترین اقتصادهای ملی، یکپارچه نباشند، ولی به‌نظر جهانی‌گرایان، گرایش‌های موجود به‌روشنی به تشدید یکپارچگی در داخل و میان مناطق اشاره می‌کند؛ برای مثال فعالیت بازارهای مالی، سبب همگرایی در نرخ بهره میان نظام‌های اقتصادی اصلی شده است، در حالی‌که نظام‌های نرخ ارز ملی، بر اساس اصل نرخ‌های شناور تنظیم یافته‌اند.

[۲۰] هلد، دیوید و مک گرو، آنتونی، جهانی شدن و مخالفان آن، ترجمه عرفان ثابتی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۲، ص۶۲.

[۲۱] هلد، دیوید و مک گرو، آنتونی، جهانی شدن و مخالفان آن، ترجمه عرفان ثابتی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۲، ص۷۴.

۷ - سازمان‌های مهم جهانی

[ویرایش]
سازمان‌های اقتصادی مهمی در سطح جهان به فعالیت جهانی مشغولند؛ که فهرست‌وار به آنها اشاره می‌شود:

اثرات جهانی شدن بازارهای مالی

در مسیر زندگی انسان بعضی جهانی شدن و بازارهای مالی اوقات شرایطی پیش می آید مجبور می شود بین « آنچه که بود و آنچه که از این به بعد خواهد بود» یکی را انتخاب کند و گاهی این شرایط پدید آمده طوری است که انسان ناگزیر است که حتماً دست به انتخاب بزند که میزان صحت این انتخابها و انطباق آن با حقیقت می تواند عامل تعیین کننده ای برای رسیدن به کمال و سعادت انسانی باشد. از طرفی درستی هر انتخابی نیز تابعی از میزان شناختی است که انسان از اطراف خودش و شرایط قدیم و جدید دارد. مسئله جهانی شدن نیز اصطلاحی است که خبر از پایدار شدن شرایط جدیدی در عرضه روابط بین المللی می دهد که کشورها و بازیگران این عرصه ناگزیر به اتخاذ سیاستی خواهند بود که در بردارنده منافع آنها باشد از طرفی از ضرورتهای توسعه هر کشوری شناخت دگرگونیهای جهانی و شکل دادن این دگرگونیها بر اساس خواست و منافع ملی است. نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که جهانی شدن واقعیت دارد و یافته ذهن بعضی نویسندگان و نظریه پردازان نیست.

جهانی شدن فرایندی است که قابلیت تبدیل به فرصتی برای منافع ملی ما و تهدیدی بر ضد منافع را خواهد داشت و اینکه کدام روی سکه روی دهد بستگی مستقیم به نحوه مواجهه ما با آن دارد.

مقاله حاضر سعی در ایجاد زمینه مناسب برای شناساندن جهانی شدن مالی (Financil Globalization) و نقش حسابداری بین المللی در این میان دارد.

تعریف کلی جهانی شدن

برخی از صاحبنظران در تعریف پدیده جهانی شدن به جنبه اقتصادی آن تاکید ورزیده و اقتصاد واحد جهانی و پیامدهای آن را به عنوان جهانی شدن آورده اند و برخی دیگر از اندیشمندان جهانی شدن و بازارهای مالی نیز سعی کرده اند جهانی شدن را به عنوان یک مفهوم سیاسی تعریف کنند، (فوکویاما) که در کتاب ( پایان تاریخ) به جهانی شدن الگوی حکومتی دموکراسی لیبرال اشاره کرده و آن را شکل نهایی حکومت بشری قلمداد می کند و صاحبنظران دیگر نیز به تبیین این مفهوم در چارچوب تحولات اقتصادی ، سیاسی و زیست محیطی پرداخته اند.

با مطالعه در این زمینه در می یابیم که جهانی شدن در ابعاد مختلف و گوناگون نظیر اقتصاد، سیاست، فرهنگ…. تعریف خاص خود را دارد و یا به عبارت دیگر چون جهانی شدن به تکامل نرسیده است و تا زمانی که رشد و حرکت مداوم آن متوقف نشود نمی توان تعریف کامل و کلی ارائه داد.

جهانی شدن بازارهای مالی هر روز توسعه بیشتری می یابد. توسعه بازارهای مالی بین المللی و افزایش حجم معاملات در بازارهای خارجی و بازارهای سرمایه یک واقعیت غیر قابل انکار است. پیشرفت در فن آوریهای ارتباطی اطلاعاتی، آزاد سازی دربازارهای سرمایه و ارائه ابزارهای جدید مالی باعث تحرک بیشتر گردش بین المللی سرمایه و راهنمایی برای افزایش توسعه و کارایی در بازارهای مالی بین المللی است.

شواهد تجربی نشان می دهد که مرزهای بومی موانعی در راه جریانهای بین المللی سرمایه محسوب می شوند. پرتقوی سرمایه گذاران در کشورهای صنعتی به سمت دارایی های بومی (Home bios puzle) بوده و پس اندازهای ملی عمدتاً توسط صنایع ملی جذب می شود (Feldstein Horioka paradox) از سوی دیگر میزان جریانهای خالص سرمایه روند افزایشی نداشته است. توسعه جهانی شدن مالی را می توان از جنبه های مختلف نظیر معاملات خارج تراز نامه ای (OFF- balance) و ابزارهای مشتقه (Derivatives) که امکان تسهیم ریسک را بین داراییهای اساسی فراهم آورده است، بررسی کرد.

افزایش در معاملات مالی بین المللی دارای دو بعد اساسی است:

• الف) افزایش تحرک و پویایی پس اندازها که باعث بهبود کارایی در تخصیص منابع می شود.
• ب) اثرات معاملات بین المللی کارایی ریسک انتقال را بهبود می بخشد. به عبارت دیگر، به واسطه توسعه معاملات ، قیمت دارایی های مالی در بین کشورها، به صورت هموارتری نسبت به گذشته عمل می کند و این شواهد دلیل بر جهانی شدن بازارهای مالی است.

چگونگی و جهت حرکت و توسعه جهانی شدن بازارهای مالی در آینده، کاربردهای مهمی برای جهت دهی به سیاستهای پولی توسط بانکهای مرکزی دارد. به عنوان مثال، چنانچه بازارهای مالی یکپارچه تر و جریانهای بین المللی سرمایه فعالتر شود، سیاست پولی مستقل برای تحقق اهداف بومی، آزاد سازی تحرک سرمایه و نرخهای ثابت تسعیر ارز را نمی توان به طور همزمان با هم داشت. علاوه بر این اتخاذ سیاست محافظه کارانه نیز ممکن است با مسائل جدیدی در زمینه ثبات سیستم مالی به واسطه افزایش روابط بین المللی بر روی قیمت دارایی ها روبه رو شود.

ابعاد حسابداری راهبرد جهانی شدن

یک سیستم کنترل مدیریتی باید منعکس کننده شرایط مختلف محیطی در هر یک کشورها و به طور همزمان برآورده نیاز کشورها و بنگاه ها و همچنین منطبق با راهبرد جهانی شدن و ساختار سازمانی باشد.

وجود شرایط بالقوه زیاد لزوم درک از حسابداری بین المللی را مطرح می کند. هر چه وابستگی متقابل اقتصادها افزایش می یابد، نیاز بیشتری برای ارائه خدمات بین المللی حسابداری به بنگاههای بین المللی توسط حسابداران احساس می شود. همچنین همه استفاده کنندگان از صورتهای مالی، نیاز به کسب اطلاعات از حسابداری بین المللی برای درک گزارشهای بنگاهها دارند. در مجموع هر شخصی اعم از تهیه کننده، حسابرسی کننده و استفاده کننده صورتهای مالی بنگاههای دارای عملیات بین المللی نیاز دارند که حسابدار بین المللی را بیشتر بشناسند و این اهمیت حسابداری بین المللی را به وضوح نمایان می سازد.

عوامل محیطی مؤثر بر حسابداری بین المللی

رویه های حسابداری و افشای اطلاعات همانند خود بنگاه تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. این عوامل شامل ماهیت مالکیت بنگاه، نوع فعالیتهای تجاری بنگاه، منابع تامین مالی و سطح توسعه بازارهای سرمایه، ماهیت سیستم مالیاتی، وجود و اهمیت حرفه حسابداری، سطح تحقیقات و آموزش حسابداری، ماهیت سیستم سیاسی، ویژگیهای اجتماعی، سطح رشد اقتصادی و توسعه، نرخ تورم، ماهیت و چگونگی سیستم های حسابداری در هر کشور متناسب با اثر نسبی هر یک از عوامل محیطی و سایر سیستم ها تغییر می کند.

با توجه به نوع مالکیت بنگاه، نیاز به پاسخگویی عمومی و افشای اطلاعات فرق می کند. در یک بنگاه دارای مالکیت عمومی نسبت به بنگاه دارای مالکیت خانوادگی فشار برای پاسخگویی بیشتر است. در حالت مالکیت دولتی، فشار متمرکزی بر روی سیستم های حسابداری به سمت برآوردن اهداف کلان اقتصادی وجود دارد. نوع فعالیتهای بنگاه نظیر تولیدی یا کشاورزی بودن، متنوع بودن، بین المللی بودن، کوچک یا بزرگ بودن بنگاه بر ماهیت سیستم حسابداری تاثیر می گذارد.

در کشورهایی که سیستم حسابداری تحت تاثیر و نفوذ اهداف دولتی است، سیستم مالیاتی یکی از عوامل مهم است. در کشورهایی نظیر فرانسه و آلمان گزارشهای حسابداری عمومی به عنوان مبنایی برای محاسبه مالیات مورد استفاده قرار می گیرد. در دیگر کشورها نظیر انگلیس و آمریکا گزارشهای ارائه شده توسط شرکتها برای مقاصد مالیاتی تعدیل می شود.

در کشورهایی که حرفه حسابداری توسعه یافته و حسابداران نقش حرفه ای اعمال می کنند، سیستم های حسابداری متمرکز متحد الشکل هستند. باید توجه داشت که توسعه حرفه حسابداری بستگی مستقیم به وجود تحقیقات و آموزش حسابداری دارد.

سیستم سیاسی تاثیر مهمی بر حسابداری داشته و سیستم های حسابداری منعکس کننده اهداف و فلسفه های سیاسی هستند. ماهیت و دامنه رشد و توسعه اقتصادی نیز بر چگونگی سیستم های حسابداری موثر است. به عنوان مثال تغییر از اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد تولیدی مسائل جدید حسابداری را به وجود آورده اند.

سیستم حقوقی عامل مهمی در تعیین ابعاد مشارکت بنگاه در تدوین مقررات حسابداری دارد.

به رغم تفاوتهایی که در شرایط محیطی کشورها وجود دارد و بر سیستم های حسابداری تاثیر می گذارد، شباهتهایی نیز وجود دارد. تلاشهای زیادی برای طبقه بندی کشورها و شناسایی الگوها و تعیین گروهها انجام شده است. به هر حال. چنین تلاشهایی روش مفیدی برای درک بهتر از عوامل موثر بر توسعه سیستم های حسابداری و در نتیجه پیش بینی تغییرات و تاثیرات آن است. به دلیل فعالیتهای سازمانهای مالی و بین المللی و تغییر ماهیت تجارت و عملیاتهای بین المللی، حسابداری پی در پی در حال تغییر است و مدلیهای جدیدی برای حسابداری و گزارشگری ارائه شده است.

جهانی شدن؛ معنا و مفهوم آن

علی کیوان پناه
جهانی شدن واژه دهه ۱۹۹۰ میلادی است. جهانی شدن فرآیندی از تحول است که مرزهای سیاسی و اقتصادی را کم رنگ می‌کند، ارتباطات را گسترش می‌دهد و تعامل فرهنگ‌ها را فزونی می‌بخشد.

جهانی شدن واژه دهه ۱۹۹۰ میلادی است. جهانی شدن فرآیندی از تحول است که مرزهای سیاسی و اقتصادی را کم رنگ می‌کند، ارتباطات را گسترش می‌دهد و تعامل فرهنگ‌ها را فزونی می‌بخشد. «جهانی شدن» یک پدیده چند بعدی است که آثار آن قابل تسری به فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، نظامی و فن‌آوری است و همچنین فعالیت‌های اجتماعی هم چون محیط زیست را نیز متاثر می‌کند.

بنابراین جهانی شدن را از ابعاد گوناگون می‌توان مورد بررسی قرار داد.

پژوهشگران اقتصادی، جهانی شدن را به طرق مختلف تعریف کرده‌اند و هریک از دیدگاه خاصی به این مساله نگاه کرده‌اند. کروگمنو رنه بالز جهانی شدن را « ادغام بیشتر بازارهای جهانی» تعریف کرده‌اند. پروفسور کول با بهره‌گیری از تعریف «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» (OECD) جهانی شدن را الگوی تکامل یابنده‌ای از فعالیت‌های فرامرزی بنگاه‌ها و شرکت‌ها تعریف می‌کند که شامل سرمایه‌گذاری بین‌المللی، تجارت و همکاری برای ابداع و نوآوری و توسعه فرآورده‌های تازه و نو، تولید، منبع شناسی و بازاریابی است.

مک ایوان جهانی شدن را «گسترش بین‌المللی مناسبات تولیدی و مبادله سرمایه سالارانه» می‌دادند. ساتکلیف و گلین علاوه بر گسترش سرمایه‌داری، جهانی شدن را با «به هم پیوستگی بیشتر اقتصادها» مشخص می‌کنند. لئوارد بر این عقیده است که جهانی شده وضعیتی است که رفاه یک مرد یا یک زن عادی، دیگر فقط به عملکرد دولتشان وابسته نمی‌باشد».

سیموز تعریف جامع تری را از جهانی شدن ارائه می‌دهد (سیف- ۱۳۷۸) او خصلت‌های جهانی شدن را در موارد زیر می‌داند:

* مرزهای ملی برای جداسازی بازارها اهمیت خود را از دست می‌دهند.

* فعالیت‌های تولیدی فرامرزی تخصصی می‌شوند و بنابراین سبب شکل‌گیری شبکه‌های تولیدی چند ملیتی می‌گردند.

* قدرت‌های چندپایه تکنولوژیک شکل می‌گیرند که در نهایت به همکاری‌های بیشتر بین بنگاه‌های بین‌المللی منتهی می‌شود.

* شبکه‌های اطلاعاتی جهانی همه جهان را به یکدیگر مرتبط و وابسته می‌کند.

* جهانی شدن و بازارهای مالی همبستگی بالاتری در مراکز مالی دنیا به وجود می‌آید.

بازانسون مشخصه‌های اصلی جهانی شدن را در موارد زیر می‌داند:

* یکپارچه شدن تجارت از طریق حذف مرزهای تجاری

* حرکت شفاف سرمایه

* تسریع در مبادله تکنولوژی

* افزایش عمومی در مصرف گرایی جهانی

از دیدگاه مک گرو جهانی شدن عبارت است از:

«. برقراری روابط متنوع و متقابل بین دولت‌ها و جوامع که به ایجاد نظام جهانی کنونی می‌انجامد و نیز فرآیندی که از طریق آن حوادث، تصمیم‌ها و فعالیت‌ها در یک بخش از جهان می‌تواند پیامدهای مهمی برای سایر افراد و جوامع در بخش‌های کاملا دور کره زمین داشته باشد».

پال هرست و گراهام تامپسون، جهانی شدن را جریانات وسیع و رو به رشد تجارت و سرمایه‌گذاری بین کشورها تعریف کرده‌اند.

در دومین کار برد، جهانی شدن اقتصاد معادل «آزاد‌سازی» در نظر گرفته شده است. در این نگرش، جهانی شدن به «فرآیند حذف محدودیت‌های اعمال شده از ناحیه دولت به روابط خارجی کشورها به منظور دستیابی به یک اقتصاد جهانی باز و بدون مرز» اشاره دارد. به عبارتی دیگر، در این کاربرد، منظور از جهانی شدن فرآیند ادغام در اقتصاد بین‌المللی می‌باشد. شواهدی از چنین جهانی شدن را در دهه‌های اخیر می‌توان در کاهش گسترده یا حتی حذف کامل موانع بر سر راه تجارت، محدودیت‌های ارزهای خارجی، کنترل سرمایه و نیز حذف روادید برای شهروندان برخی کشورها مشاهده نمود.

صندوق بین‌‌المللی پول (IMF) جهانی شدن را «ادغام وسیع‌تر و عمیق‌تر» تعریف می‌کند. به عبارت دیگر جهانی شدن را» رشد وابستگی متقابل اقتصادی کشورها در سراسر جهان از طریق افزایش حجم و تنوع مبادلات کالا و خدمات و جریان سرمایه در ماورای مرزها و همچنین از طریق پخش گسترده‌تر و وسیع‌تر تکنولوژی می‌داند». (IMF,۱۹۹۷,P۴۵)

با توجه به تعاریف بالا، جهانی شدن را می‌توان فرآیندی در نظر گرفت که در آن مرزهای اقتصادی میان کشورها هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود و تحرک روزافزون منابع، تکنولوژی، کالا، خدمات و سرمایه و حتی نیروی انسانی در ماورای سهل‌تر صورت می‌گیرد و در نتیجه به افزایش تولید و مصرف در کشورها می‌انجامد و نهایتا تعریف ذیل را می‌توان تعریفی نسبتا جامع و رسا از جهانی شدن اقتصاد در نظر گرفت:جهانی شدن اقتصاد، فرآیند ادغام اقتصاد‌های ملی در یک اقتصاد فراگیر جهانی است، که در آن عوامل تولید (نیروی کار و سرمایه) تکنولوژی و اطلاعات، آزادانه از مرزهای جغرافیایی عبور می‌کند و محصولات تولیدی (اعم از کالا و خدمات) نیز آزادانه به بازارهای کشورهای مختلف وارد می‌شود. از مشخصه‌های اصلی این فرآیند اتکای بیشتر به نظام بازار، خصوصی‌سازی (Privatization) و آزادسازی در ابعاد مختلف آن اعم از آزاد‌سازی تجاری، بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌باشد.

بررسی تأثیر توسعه مالی بر فرآیند جهانی‌شدن اقتصاد در ایران

فرآیند جهانی­شدن برای هر کشوری می‌تواند مزایا و معایبی را به­همراه داشته باشد. در فرآیند جهانی­شدن اقتصاد، فعالیت­ها و تغییرات اقتصادی کشورها در قالب جهانی تعریف می‌شود و محصور به مرزهای یک کشور نیست. نقش توسعه­ی مالی نیز در مباحث مربوط رشد و سرمایه­گذاری انکارناپذیر است؛ چراکه رشد اقتصادی بیشتر در گرو سرمایه­گذاری خصوصی و سرمایه­گذاری خصوصی در گرو توسعه­ی بازار مالی است. این مقاله با استفاده از معادلات سیستمی اقتصاد کلان و برآورد به روش گشتاورهای تعمیم­یافته (GMM)، به بررسی تأثیر توسعه‌ی مالی بر فرآیند جهانی­شدن اقتصاد در ایران طی دوره‌ی 2007-1965 می‌پردازد. همچنین در این مقاله از متغیر اعتبارات داخلی اعطا شده به بخش خصوصی به­عنوان شاخص توسعه­ی مالی جهانی شدن و بازارهای مالی جهانی شدن و بازارهای مالی استفاده شده است. براساس نتایج به­دست آمده، افزایش توسعه‌ی مالی از طریق گسترش اعتبارات بانکی به بخش خصوصی می‌تواند سبب افزایش 11/0 درصدی سرمایه­گذاری خصوصی و در نتیجه افزایش رشد اقتصادی شود؛ رشد اقتصادی نیز می‌تواند سبب افزایش 65/1 درصدی صادرات و 73/1 درصـدی واردات شده و از این طریق شرایط مناسب برای تسریع در فرآیند جهانی­شدن را فراهم آورد. بنابراین می‌توان گفت که توسعه‌ی مالی می‌تواند از کانال رشد اقتصادی، سبب تسریع در فرآیند جهانی­شدن شود.

کلیدواژه‌ها

• توسعه‌ی مالی
• سرمایه گذاری خصوصی
• رشد اقتصادی و جهانی شدن

20.1001.1.23222530.1393.3.9.5.7

عنوان مقاله [English]

The effect of financial development in the economic globalization process in iran

نویسندگان [English]

• seyed abdolmajid jalaee 1
• Mohsen jafari 2
• saeed jafari 3

Globalization process for each country can be associated with benefits and harms. In the process of economic globalization, economic activity and changes in the definition is not confined to the borders of a country. Also, the role of financial development in the economic growth and private investment issues is undeniable; because economic growth depends on private investment and private investment depends on the development of the financial market. This paper intends to use the system of equations and GMM estimator examines the جهانی شدن و بازارهای مالی macroeconomic impact of financial development on Globalization process during the period 1965-2007. Also, in this paper, the variable domestic credit allocated to the private sector is used as an indicator of financial development. According to the result, increase of financial development can through expanding credit to private sector lead to increase private investment and economic growth; also, economic growth can increase export and import and lead to accelerate the globalization process. Therefore it can be said that financial development through growth channel will hasten the process of globalization.

کلیدواژه‌ها [English]

• financial development
• Private investment
• Economic growth
• globalization

مراجع

راستاد، مهدی و نیلی، مسعود (1388)؛ توسعه‌ی مالی و رشد اقتصادی: مقایسه‌ی کشورهای صادر کننده‌ی نفت و آسیای شرقی. فصلنامه‌ی برنامه و توسعه موسسه‌ی عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی، دوره 3، شماره 3و4، 21-4.

سلمانی، بهزاد و امیری، بهزاد (1388)؛ توسعه مالی و رشد اقتصادی: مورد کشورهای در حال توسعه. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی های اقتصادی سابق)، دوره 6، شماره 4، 125-145.

فخرحسینی، سیدفخرالدین و شهابی، علی ( 1386)؛ بررسی اثرتوسعه­ی بازار بورس بر رشد اقتصادی درایران. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی«علوم اقتصادی»، سال هفتم، شماره 24.

Anwar, S., & Nguyen, L. P. (2011); Financial development and economic growth in Vietnam. Journal of Economics and Finance, 35(3), 348-360.

Bangake, C., & Eggoh, J. C. (2011); Further evidence on finance-growth causality: A panel data analysis. Economic Systems, 35(2), 176-188.

Choong, C. K. (2012); Does domestic financial development enhance the linkages between foreign direct investment and economic growth? Empirical Economics, 1-16.

Hassan, M. K., Sanchez, B., & Yu, J. S. (2011); Financial development and economic growth: New evidence from panel data. The Quarterly Review of Economics and Finance, 51(1), 88-104.

Hoa, T. (2005); Modelling the Impact of China's WTO Membership on Its Investment and Growth: A New Flexible Keynesian Approach. WTO and World Trade, 251-265.

Hung, F. S. (2009); Explaining the nonlinear effects of financial development on economic growth. Journal of Economics, 97(1), 41-65.

Kendall, J. (2009); Local financial development and growth. World Bank Policy Research Working Paper Series, Vol.

Lee, C. C., & Chang, C. P. (2009); FDI, financial development, and economic growth: International evidence. Journal of Applied Economics, 12(2), 249-271.

Mahutga, M. C., & Smith, D. A. (2011); Globalization, the structure of the world economy and economic development. Social Science Research, 40(1), 257-272.

Countries: The Role of Foreign Direct Investment. Department of Economics Johannes Kepler University Linz Austria.

Mendoza, E. G., & Quadrini, V. (2010); Financial globalization, financial crises and contagion. Journal of Monetary Economics, 57(1), 24-39.

Mishkin, F. S. (2009); Globalization and financial development. Journal of development Economics, 89(2), 164-169.

Nyamongo, E. M., Misati, R. N., Kipyegon, L., & Ndirangu, L. (2011); Remittances, financial development and economic growth in Africa. Journal of Economics and Business, 64(3), 240-260.

Obadan, M. I. (2006); Globalization of finance and the challenge of national financial sector development. Journal of Asian Economics, 17(2), 316-332.

Oxelheim, L. (2010); Globalization, transparency and economic growth: The vulnerability of Chinese firms to macroeconomic shocks. Journal of Asian Economics, 21(1), 66-75.

Read, R. (2004); The implications of increasing globalization and regionalism for the economic growth of small island states. World Development, 32(2), 365-378.