فروش اقساطی سهام، سازوکاری مناسب برای همه اقشار جامعه
طرح فروش اقساطی سهام، طی یک سال اخیر و با حضور گسترده‌تر مردم در بازار سرمایه، موردتوجه برخی از کارشناسان و دست‌اندرکاران بازار سرمایه قرار گرفت.در این روش افراد با هر میزان و درجه‌ای از توان مالی می‌توانند اقدام به خرید اقساطی سهام کرده و در مقابل، خود سهم را وثیقه و تضمین پرداخت اقساط قرار دهند. با توجه به روند تورم در اقتصاد ایران و لزوم توجه به همه اقشار جامعه در فرایند افزایش ارزش دارایی‌ها ازجمله رشد قیمت سهام، به نظر میرسد اجرای این طرح در وضعیت فعلی می‌تواند توجه متقاضیان زیادی را جلب کند. آنچه طی ماه‌های اخیر از سوی برخی کارشناسان در این طرح مورد توجه قرار گرفت، موضوع نرخ سود بود. به عقیده آنها نرخ سود تعیین‌شده طبیعتاً باید برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری و خرید اقساطی دارند توجیه داشته باشد. علاوه بر این، روش انجام طرح ازجمله قالب قرارداد قابل تنظیم فی‌مابین فروشنده، خریدار، کارگزار و نحوه اختصاص کفایت سرمایه در این طرح نیز از جمله مواردی است که نیاز به طراحی دارد. باهدف بررسی هر چه بیشتر ویژگی‌ها، مزایا و همچنین زوایای حقوقی این طرح با دکتر امیر تقی‌خان تجریشی رئیس هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران که به‌تازگی طرحی را در همین قالب یعنی فروش اقساطی پیشنهاد داده است، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
اخیراً طرحی را در قالب فروش اقساطی سهام تهیه کرده‌اید. این روش از نظر اجرایی ساختاری متفاوت از روش‌های معمول فروش سهام که تاکنون در بازار سرمایه مورد استفاده قرار گرفته است، دارد. لطفاً ابتدا برای آشنایی بیشتر مخاطبان «ماهنامه بورس»، مختصری از ساختار اجرایی کلی این طرح و مزایای آن شرح دهید.
همانطور که می‌دانید روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توان افراد جامعه را از طریق آنها به سمت سهامداری و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه سوق داد که فروش اقساطی سهام یکی از این روش‌ها است.
در طرحی که پیشنهاد داده شده است، فرایند فروش برای چهار گروه هدف شامل سه کلاس برای اشخاص حقیقی و یک کلاس برای اشخاص حقوقی تنظیم شده است که البته تمرکز طرح بیشتر بر سه گروه اول و پوشش طیف گسترده‌تری از اشخاص حقیقی است. در قالب نخست یعنی A، سهام قابل‌فروش تا سقف ارزش ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته میشود که بیش از ۷۰ درصد مبلغ خرید به صورت قسطی و با نرخ سود ۱۰ درصد در نظر گرفته شده است که از طریق شعب بانک در اختیار متقاضیان قرار میگیرد. اقساط این روش رقم پایینی دارد و از این منظر برای قشر کم‌درآمد بسیار مناسب است، بخصوص که بازپرداخت اقساط آن ۵ ساله تعیین شده است. همچنین افراد می‌توانند بخشی از این اقساط را از محل دریافت سود نقدی پرداخت نمایند.
آیا بانک مشخصی پیشنهاد میشود؟
این سهام می‌تواند از طریق شعب همه بانک‌ها خریداری شود.
قراردادی که بین خریدار و فروشنده سهام منعقد میشود، در چه قالبی تنظیم خواهد شد؟
این قرارداد، همانند قراردادی است که با کارگزاری‌ها برای خرید اعتباری سهام منعقد میشود. بر اساس این قرارداد اگر خریدار نتواند اقساط را در زمان مقرر پرداخت کند، سهم موردنظر که به‌عنوان وثیقه در نظر گرفته شده است، توسط بانک برای فروش گذاشته شده و اقساط از طریق فروش سهام کسر میشود.
در ابتدای گفت‌وگو به سه ساختار کلی این طرح اشاره کردید. موارد بعدی در چه قالبی پیش‌بینی شده است؟
در ساختار دوم که به‌عنوان کلاس B نامیده شده است، تا سقف یک میلیون سهم، معادل حدود یک میلیارد تومان به صورت اقساطی به متقاضیان ارائه میشود. در این روش نرخ بهره از ۱۰ درصد به ۱۵ درصد افزایش داده شده و مدت بازپرداخت نیز از ۵ سال به ۴ سال تقلیل خواهد یافت.
در روش سوم که کلاس C نامیده میشود، فروش تا سقف ۵ میلیارد تومان که پرداخت ۵۰ درصد به صورت نقدی و اقساط با نرخ بهره ۱۸ درصد به متقاضیان ارائه میشود ضمن اینکه بازپرداخت آن به ۳ سال تقلیل داده شده است.
آیا امکان اضافه شدن شرایط خرید اقساطی خارج از این ۳ قالب وجود دارد؟
در طرح پیشنهادی به نظر میرسد ۳ گروه کافی است و بهتر است که آن را بیشتر و پیچیده نکنیم.
طبق گفته‌های شما، شرایط دریافت اقساط با توجه به توان مالی اقشار مختلف جامعه طراحی شده است، به‌جز این ویژگی، این طرح چه تأثیر مثبتی در فرایند توسعه فرهنگ سهامداری دارد؟
با فروش اقساطی سهام، افراد جامعه خرید سهام و سهامدار ماندن را به‌خوبی و به‌درستی آموزش می‌بینند. در این روش لزومی وجود ندارد همه افراد همانند معامله‌گران حرفه‌ای بازار، هر روز و هر لحظه روند قیمت‌ها را دنبال کرده و تابلوی بورس را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده کنند.
باید بپذیریم افراد جامعه، هرکدام تخصص و وظایفی دارند که باید در طول روز توجه و توان خود را بر روی حرفه اصلی خود متمرکز کنند و نباید آنطور که در جریان فروش سهام صندوق دارا رخ داد، به دلیل ارزیابی لحظه‌ای بازار سهام، مشغله بیشتری برای آنان ایجاد شود.
در حال حاضر اگر یک نفر از افراد خانواده سهام صندوق دارا و یا سهام دیگری را در بازار خریده باشد، کل خانواده هر روز روند قیمت آن سهم را ارزیابی و پیگیری می‌کنند که این به‌هیچ‌وجه به صلاح آنها و وظیفه اصلی‌شان نیست.
اما در روش فروش اقساطی سهام، وقتی برای مثال یک سهامدار، سهام را به‌صورت اقساط خریداری می‌کند، به ارزیابی و پیگیری لحظه‌ای قیمت آن نیازی ندارد. در این روش وجوهی که فرد باید به‌عنوان اقساط پرداخت کند کاملاً مشخص است و فرد از قبل می‌داند در زمان‌های معین‌شده چه رقمی را باید واریز کند. از سوی دیگر با افراد مناسب بورس توجه به روند نرخ تورم در اقتصاد کشور این اطمینان وجود دارد که خریدار در هر صورت سودی منطقی را به دست آورد.
در این روش هم مردم سهامدار شده و هم شناوری سهم بالاتر می‌رود ضمن آنکه مردم عادت می‌کنند بدون استرس و خریدوفروش مکرر، در بلندمدت سود بیشتری کسب کرده و وقتشان هم تلف نمی‌شود.
مزیت این روش در مقایسه با عرضه سهام دولت در قالب صندوق‌های ETF چیست؟
برخلاف عرضه‌های دولتی در قالب صندوق‌های ETF که به دلیل بالا بودن عرضه و پایین بودن قیمت‌ها، امکان عرضه سهام به‌راحتی وجود ندارد، در این روش می‌توان همیشه و در همه حال سهام شرکت‌ها را به فروش رساند.
در فروش اقساطی سهام، به جای آنکه سهام را مشمول تخفیف کنیم، از روش‌های دیگری همچون فروش به‌صورت اقساطی با بهره کم می‌توان افراد را ترغیب به خرید کرد. در این روش نیازی نیست تا همانند فروش سهام دولتی و آنطور که در جریان صندوق‌های دارا اتفاق افتاد، برای فروش سهام و ترغیب مردم به خرید سهام، سهم موردنظر را با قیمت‌های پایین‌تر عرضه کرد.
به عقیده من، اصولاً افراد نباید به ارزان خریدن سهم عادت کنند. این شرکت‌ها بسیار خوب و با بازدهی بالا هستند و دلیلی وجود ندارد که برای ترغیب افراد، سهم را همانند یک کالای بی‌کیفیت، با تخفیف به افراد فروخته و به‌نوعی شرکت‌ها را به حراج بگذاریم.
در این روش می‌توان اطلاعات جامعی از سهامداران شرکت به دست آورد و ساختار و ویژگی‌های سهامداران را با توجه به میزان خرید، اقساط و روشی که در هر یک از کلاس‌های A، B و C انتخاب کرده‌اند، طبقه‌بندی کرده و به‌نوعی اطلاعات خوبی از سهامداران، ویژگی‌ها و طبقه آنها به دست آورد. این امر امکان انجام مطالعات رفتاری سهامداران و پیش‌بینی وقایع و روند پیشروی بازار را در هر سهم شفاف‌تر خواهد کرد.
چه سهم‌هایی قابلیت فروش از طریق فروش اقساطی سهام رادارند؟
تمامی سازمان‌هایی که باید طبق ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید، سهامشان را در بورس عرضه کنند ازجمله بانک‌ها، می‌توانند از این طریق داراییهای خود را از طریق فروش اقساطی سهام، در بورس به فروش برسانند.
رشد تورم در کشور، جذابیت دریافت تسهیلات از سیستم بانکی را افزایش داده است. اگر همین امروز این طرح اجرا شود، آیا تا پایان پرداخت اقساط و آزاد شدن سهم جهت فروش، این جذابیت حفظ خواهد شد؟
واقعیت امر این است که هرچه مدت‌زمان حضور سرمایه‌گذاری در بورس طولانی‌تر باشد، احتمال اینکه سرمایهگذاران به علت تورم سود کنند، بیشتر میشود.
اطلاعات آماری نیز نشان می‌دهد هر چه مدت ماندگاری افراد در بازار سهام بیشتر باشد احتمال اینکه بازار سرمایه از سایر بازارها ازجمله خودرو، ملک، طلا و ارز سودآوری بیشتری داشته باشد، افزایش می‌یابد.
در حال حاضر به دلیل تورم، افراد مشمول گروه A و با سرمایه‌های کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان، عمدتاً امکان سرمایه‌گذاری در بسیاری از بازارها را ندارند، اما با طرح دریافت اقساطی سهام به این افراد فرصت داده میشود با یک سودآوری منطقی، ماهانه دارایی خود را در بورس سرمایه‌گذاری کنند.
در حال حاضر اقشار کم‌درآمد به دلیل تورم، هیچ گزینه بهتری از خرید سهام در بورس آن‌هم به‌صورت اقساط ندارند ضمن اینکه در این روش با نرخ بهره ۱۰ درصدی و روند مورد انتظار تورم، قطعاً تا پایان دوران بازپرداخت اقساط سود خواهند کرد.
ما باید شرایطی را فراهم کنیم که اقشار ضعیف جامعه نیز از رشد ارزش دارایی‌ها در کشور منتفع شوند. شخصی که نقدینگی ندارد و امکان دریافت اعتبار و تسهیلات نیز برای او فراهم نیست، برای آنکه یک سرمایه‌گذاری حداقلی داشته باشد، با همان پول محدود خود، سهمهای ارزان‌قیمت غیر بنیادی را خریداری می‌کند که ممکن است به‌هیچ‌وجه توجیه نداشته باشد و حتی ریسک زیادی نیز متوجه دارایی‌اش شود.
اما در روش فروش اقساطی سهام، همین فرد می‌تواند یک سهم بنیادی را طی ۵ سال خریداری کرده و در طول این مدت نیز از مزایای دیگر سهامداری از جمله افزایش قیمت سهام، سود سالانه و افزایش سرمایه بهره ببرد.
در فروش اقساطی سهام، برخلاف سهام عدالت که تا چندی پیش دارندگان آن اطلاعی از ماهیت این نوع سهام و ارزش آن نداشتند، افراد از روز اول به بانک مراجعه کرده و می‌دانند چه سهمی را، به چه میزان و با چه قیمتی خریداری کرده‌اند و دقیقاً از زمان اتمام دوره بازپرداخت اقساط و آزادسازی سهام نیز اطلاع دقیق خواهند داشت.
ارائه تضامین یکی از شروط سخت برای خریداران اقساطی است. در این روش با توجه به اینکه سهم خود به‌عنوان وثیقه در نظر گرفته میشود تا چه حد می‌تواند مفید باشد؟
بله دقیقاً در این روش تضمین راحت‌تر است چراکه خود سهم وثیقه خواهد شد.
آیا تجربه‌ای از فروش اقساطی سهام در دنیا وجود دارد؟
قطعاً این روش، روش جدیدی در دنیا نیست ضمن اینکه ما در بازار سرمایه ایران نیز پیش‌ازاین خرید اعتباری از طریق کارگزاران را که شباهت زیادی به این روش دارد داشته‌ایم.
برای اجرای طرح فروش اقساطی سهام، چه زیرساختارهایی نیاز است؟
همه زیرساخت‌ها آماده است تنها چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد، لزوم عدم درگیر کردن کفایت سرمایه کارگزاری‌ها است.
قالب قرارداد فروش اقساطی سهام، همانند قرارداد ارائه اعتبار خرید سهام از سوی کارگزاری‌ها است اما لازم است در روش فروش اقساطی سهام از کفایت سرمایه بانک استفاده شود نه کارگزاری. نباید در این روش ریسک کارگزاری را بالا ببریم چون بانک متولی اصلی طرح و مسئول فروش سهام است و نباید کارگزاری درگیر آن شود چراکه هم ریسک بالایی برای کارگزاران دارد و هم توان کارگزاری‌ها از لحاظ کفایت سرمایه در این حد نخواهد بود.
بنابراین موارد و نکته‌های این‌چنینی باید از قبل دیده شود؟
بله. موارد حقوقی ازجمله این مورد، وجود دارد اما موارد خیلی پیچیده و سختی نیستند و نباید این موارد و بررسی و تعین تکلیف آنها باعث شود تا کل طرح در جریان عبور از فرایند بروکراسی اداری، دچار وقفه شود.
اگر همین امروز موافقت اجرای طرح دریافت شود، اجرایی‌شدن آن چقدر زمان خواهد برد؟
این موضوع به بانک‌های مربوطه و وزارت اقتصاد بستگی دارد. برای مثال اگر بانکی به این نتیجه برسد که قصد اجرای این روش را دارد و وزارت اقتصاد مجوزها را ارائه و از آن حمایت کند قطعاً طی کمتر از یک ماه فرایند اجرایی آن آغاز خواهد شد.
آیا طرحی که ارائه شده ، تصویب شده است؟
هنوز تصویب نشده است. البته اصل زحمت و بار اصلی اجرای این طرح بر دوش بانک‌ها است. همچنین علاوه بر بانک‌ها که باید شعب خود را تجهیز کند، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز باید زمینه وثیقه شدن سهام را فراهم کند و سازمان بورس و شرکت بورس نیز باید راهکار مناسب برای آنکه کفایت سرمایه کارگزاری درگیر این روش نشود، پیشنهادات خود را ارائه دهند.
سیستم بانکی و هر سازمان دیگری که از این روش اقدام به فروش سهام کند، خود چه منفعتی کسب خواهد کرد؟
نهادهای اقتصادی با فروش دارایی خود از این طریق، سود شناسایی می‌کنند و می‌توانند با منابعی که به دست میآورند، پروژه‌های دیگری را آغاز کنند. نکته مثبت دیگر این است که جریان وجه نقد مثبت در طول زمان برای متولی اصلی طرح که در این جا بانک است ایجاد میشود و او می‌تواند پروژه‌های بیشتری را برنامه‌ریزی کند.
علاوه بر این، در روش فروش اقساطی سهام این شائبه که دارایی‌ها به فروش رسیده و سال بعد که دولت جدید بر روی کار می‌آید هیچ پولی نخواهد داشت به وجود نخواهد آمد. وقتی یک سهم امروز با روش اقساطی با دوره بازپرداخت ۵ ساله به فروش برسد، ۴ سال از بازپرداخت اقساط آن در دولت بعدی واریز خواهد شد؛ بنابراین ذی‌نفع بودن دولت بعدی هم در این طرح دیده خواهد شد.
در یک کلام می‌توان گفت که فروش اقساطی سهام، هم برای مردم، دولت فعلی، دولت بعدی و بازار سرمایه مثبت است و هم فرهنگ سهامداری را در مقابل توسعه فرهنگ سفته‌بازی، فارغ از نکات مثبت و منفی آن، توسعه می‌دهد ضمن آنکه مدیریت زمان مردم را نیز بهتر می‌کند.
آیا ممکن است وسوسه دارندگان سهام برای ورود به معاملات وکالتی در این روش زیاد شود؟
این وسوسه در مورد همه سهمها و یا هر نوع دارایی دیگری ممکن است اتفاق بیافتد و مانند همه آنها در این روش نیز خریدوفروش وکالتی، برای خریدار ریسک زیادی دارد چراکه در قرارداد فروش اقساطی سهام، نوشته میشود که این سهم غیرقابل واگذاری است. به‌طورکلی مواردی همچون فروش وکالتی نمی‌تواند جلوی اجرای روش‌های جدید و استفاده از ابزارهای مالی جدید را در بازار بگیرد.
آیا این سرمایه‌گذاری، یک سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مانند خرید سهام ETFها است یا روش مستقیم محسوب میشود؟
روش آن مستقیم است اما مستقیمی که سهامداران، روزانه و لحظه‌ای نیاز به پیگیری بازار ندارند.
و به‌عنوان سؤال پایانی، چقدر به موفقیت‌آمیز بودن طرح فروش اقساطی و استقبال مردم از آن امیدوار هستید؟
خوشبختانه طی یک سال اخیر، تعداد زیادی از مردم به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم وارد بازار سرمایه شده و با آن آشنا شده‌اند. برخی معتقدند وقتی یک شخص قصد یادگرفتن شنا را داشته باشد، به‌جای آنکه ساعت‌ها دوره آموزشی تئوریک داشته باشد، باید در آب بیافتد تا شنا کردن را به خوبی یاد بگیرد. در این خصوص مردم از اقشار مختلف کشور، طی این مدت به‌نوعی وارد بازار سرمایه شدند که این امر به‌طورکلی، اتفاق مثبتی است.
از سوی دیگر تجربه نشان می‌دهد بازار سرمایه از تمامی بازارها بازدهی بیشتری دارد و بسیار تأکید شده که اگر افراد پول مازاد خود را وارد این بازار کنند در بلندمدت، سودآوری بیشتری نسبت به دیگر بازارها خواهند داشت. آمارها نشان می‌دهد سهامداران قدیمی، اگر به میزان کافی در بازار می‌ماندند، قطعا سودی بیشتر از بازارهایی چون ارز و مسکن و طلا نصیبشان می‌شد. بنابراین در این روش نیز چون سرمایه‌گذاری بلندمدت است قطعاً برای اقشار مختلف جذابیت خواهد داشت.
ازاین‌رو انتظار می‌رود نخست به دلیل آشنا بودن طیف زیادی از افراد جامعه با بازار سرمایه طی این مدت و از سوی دیگر به دلیل بالا بودن بازدهی سرمایه‌گذاری بلندمدت در بورس و درنهایت فروش اقساطی بر اساس نرخ مناسب بهره اقساط و سود قابل انتظار معقول، افراد زیادی از طریق آن در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنند.
کدام بازار برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است؟
خبرگزاری صدا و سیما : این سئوال بسیاری است که تلاش دارند ارزش سرمایه‌های خود را دربرابر تکانه‌های اقتصادی نظیر افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی حفظ کنند.
این روزها که نرخ تورم افزایش محسوسی یافته و بسیاری از مردم نگران کاهش قدرت خرید و حفظ سرمایه‌های خود هستند، بهترین راه سرمایه گذاری در بازارهایی است که دست کم سپرتورمی داشته باشند. به عبارت دیگر ارزش سرمایه افراد را در برابر تورم حفظ کند.
اگرچه درباره تعداد و نوع بازارهای سرمایه گذاری یعنی، بازار بورس، مسکن، ارز، طلا و سپرده گذاری در بانک‌ها اختلافی وجود ندارد و همه همین بازارها را به عنوان هدف سرمایه گذاری به رسمیت می‌شناسند، اما درباره اینکه کدام بازار ضریب بازدهی بیشتری دارد و در شرایط کنونی سرمایه گذاری در کدام بازار بهتر است اختلاف‌ها بسیار است. آن هم در شرایط فعلی که بسیاری از بازارها رشد بسیار تند و سریعی را تجربه کرده اند و به اصطلاح اشباع شده اند و احتمال رشد چند باره آنها در مدت زمان کوتاه پایین است.
با این حال نگاهی به ظریب بازدهی بازارهای مختلف در ده سال گذشته می‌تواند چراغ راهی برسر راه افرادی باشد که همچنان درجستجوی بازاری مطمئن برای سرمایه گذاری هستند.
آنچه از آمارها و شاخص‌های اقتصادی برمی آید نشان می‌دهد، بازار سهام طی ۱۰ سال اخیر بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. بررسی آمارها نشان می‌دهد، دریک بازه زمانی ده ساله از آبان ۸۸ تا آبان ۹۸ میانگین بازدهی بازار بورس بیش از ۲۴۰۰ درصد بوده است. به عبارتی اگر فردی در سال ۸۸ یک میلیون تومان از سبدی از سهام‌های موجود بازار را خریداری کرده باشد درطول ده سال ارزش سهام او به ۲۴ میلیون تومان رسیده است.
دربازار سکه ضریب بازدهی ۱۴۶۶ درصد است. به عبارتی قیمت سکه طی بازه ۱۰ ساله از سال ۸۸ تا ۹۸ با میانگین بازدهی ۱۴۶۶ درصد از ۲۵۳ هزار تومان به بیش از چهار میلیون تومان در پایان آبان ماه سال گذشته رسیده است.
نرخ ارز نیز از حدود ۱۰۰۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۸۸ به بیش از ۱۱ هزار و ۳۵۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۹۸ صعود کرده و بازدهی ۱۰۳۵ درصدی را به ثبت رسانده است.
بر اساس آمارهای بانک مرکزی از میانگین قیمت مسکن آن‌هایی که حدفاصل آبان ماه سال ۱۳۸۸ تا آبان ماه سال ۱۳۹۸ در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۶۷۲ درصد سود به دست آورده‌اند.
بازدهی بانک معادل تورم بوده و طی دوره مذکور بیش از ۵۰۰ درصد بوده است.
اما این آمارها در سال ۹۹ چگونه بوده است؟ آمارها و شاخص‌های اقتصادی در نیمه نخست امسال، نشان می‌دهد بازارهای مالی روند صعودی خود را با شیب بسیار تندی ادامه داده‌اند، اما در میان چهار بازاری که مقصد سرمایهگذاران است، بورس بیشترین بازدهی و دلار کمترین رشد را از آن خود کرده است.
در شش ماهه اول امسال بازار ارز حدود ۸۰ درصد، متقاضیان بازار فلزات گران‌بها بیش از ۱۰۰ درصد و سرمایهگذاران بازار سرمایه بیش از ۲۳۰ درصد سود کردند.
براساس آخرین نرخ قیمت‌ها در چهار بازار مالی دلار، سکه، طلا و بورس از ابتدای سال تا پایان شهریور، بورس بیشترین بازدهی را نسبت به دیگر بازارها ثبت کرده است.
شاخص کل بازار سرمایه که در ابتدای فروردین ماه امسال روی سطح ۵۱۲ هزار واحدی قرار داشت، با رشد ۲۳۲.۸ درصدی طی شش ماه بیش از یک میلیون و ۱۹۲ هزار واحد رشد کرد.
این شاخص در مرداد ماه تا سطح دو میلیون و ۶۵ هزار واحدی پیش رفت، اما پس از افت و خیزها در پایان شهریور ماه روی سطح یک میلیون و ۷۰۴ هزار واحدی قرار گرفت.
قیمت سکه نیز در نیمه اول امسال بیش از دو برابر شده و سود صد درصدی را نصیب سرمایه گذران خود کرده است.
طلا نیز همانند سکه در نیمه نخست سال ۹۹ با افزایش قیمت همراه شد و در نهایت به رشد ۱۰۲ درصدی در پایان شهریور رسید.
قیمت دلار در پایان اسفند سال گذشته حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان بود که طی این شش ماه، ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان به قیمت دلار افزوده شد که بیانگر رشد ۷۹.۸ درصدی است.
این میزان در بازار مسکن حدود ۵۸ درصد بوده که نشان می‌دهد اگر فردی یک واحد در بازار مسکن سرمایه گذاری کرده باشد، ارزش سرمایه او تا پایان نیمه نخست امسال یک ونیم برابر شده است.
البته این آمار درباره سپرده‌های بانکی کمی متفاوت است و با توجه به پیشی گرفتن نرخ تورم از نرخ سودهای بانکی به نظر میرسد افرادی که سرمایه‌های خود را در بانک‌ها سپرده گذاری کرده اند با وجود دریافت سود تضمین شده ماهیانه، درکل ارزش اندوخته هایشان کاهش یافته است.
با تمامی این اوصاف آمار عملکرد بازارها در نیمه نخست امسال هم نشان می‌دهد، علی رغم ریزش محسوس شاخص کل بازار سرمایه، این بازار همچنان سوده‌ترین بازار است.
با این حال سرمایه گذاری در هر بازاری ملزومات و ویژگی‌هایی دارد که به هنگام ورود به هر بازاری باید به این ملزومات نیز توجه کرد. در ادامه این نوشتار به مقایسه این بازارها و ویژگی‌های هر کدام از آنها می‌پردازیم.
یکی از راهکارهای سرمایه گذاری که درصد بالایی از حجم سرمایه گذاری‌ها در ایران را به خود جذب کرده، سپرده بانکی است. در این روش، پول به بانک سپرده میشود و به صورت ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده دریافت میشود. بهره بانکی به عنوان سرمایه گذاری بدون ریسک در نظرگرفته میشود. مهمترین ویژگی این سودآوری، تضمینی و قطعی بودن آن است. اما این سرمایه گذاری دربازه‌های زمانی که نرخ رشد تورم از نرخ سود بانکی بیشتر باشد منطقی به نظر نمی‌رسد.
زیرا در چنین شرایطی سپرده گذاری در بانک نمی‌تواند از سرمایه شما در برابر تورم و کاهش قدرت خرید محافظت کند.
سرمایه گذاری در مسکن:
مسکن از گذشته تا امروز، به عنوان یکی از کالاهای سرمایه‌ای شناخته شده است. در ایران به دلیل وجود عوامل فرهنگی و اقتصادی، به مسکن و مستغلات در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری داده میشود.
مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای می‌تواند در درجه اول باعث حفظ و سپس باعث افزایش ارزش سرمایه شود. بسیاری از مردم بهترین روش‌های سرمایه گذاری در ایران را خرید مسکن می‌دانند. چراکه مسکن هم کالایی مصرفی است و هم به مرور زمان قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. سرمایه گذاری در مسکن را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، خرید به قصد فروش و دیگری خرید به قصد اجاره.
اما خرید مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای بی مشکل هم نیست. جدا ازاینکه این روزها بحث اخذ مالیات از واحدهای مسکونی خالی و گرفتن مالیات از عایدی ناشی از سرمایه گذاری در این بازار مطرح شده که می‌تواند در میزان سود قطعی سرمایه گذاران در مسکن موثر باشد، خرید مسکن به سرمایه بسیار نیاز دارد و ممکن است سود مورد انتظار را در کوتاه مدت به همراه نداشته باشد. به علاوه اینکه، نقدشوندگی پایین بازار مسکن یکی از معایب سرمایه گذاری در این حوزه است.
پیش فرض صاحب‌خانه‌ها این است که قیمت خانه متناسب با تورم رشد می‌کند. اجاره هر مبلغی که باشد، سود است، چون بالای خط تورم قرار میگیرد، اما این پیش‌فرض درست نیست. اجاره خانه در مجموع چسبنده‌تر از قیمت خانه است و معمولا به همان اندازه رشد نمی‌کند. همچنین از جنبه‌ی دیگر، با بالارفتن عمر بنا، استهلاک بر رشد قیمت غلبه می‌کند.
سرمایه گذاری در بازار ارز:
اگرچه به غلط، اما خرید دلار در ایران به عنوان راهکاری برای سرمایه گذاری و حفظ دارایی‌ها جا افتاده است و هرچند نوسان قیمت ارز در سال‌های گذشته این بازار را برای سرمایه گذاری جذاب ساخته است، اما به دلایل زیادی افراد مناسب بورس این کار نمی‌تواند به عنوان یک سرمایه گذاری پایدار شناخته شود.
مهمترین مشکل سرمایه گذاری در بازار ارز، سیاسی بودن این بازار است. به این معنا که ممکن است بر اثر اتفاقات و تحولات داخلی و خارجی، قیمت ارز بالا یا پایین برود. در نتیجه انتخاب زمان مناسب برای خرید ارز بسیار مهم است.
اصولاً استفاده از ابزارهای تحلیلی نیز نمی‌تواند به صورت دقیق به سرمایهگذاران در این بخش کمک کند و پیش بینی نرخ ارز همواره با ابهام روبرو است. به طور کلی این روش سرمایه گذاری باید با دقت و وسواس انتخاب شود. همچنین مشکلات و محدودیت‌های قانونی موجود در این زمینه ممکن است مشکلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند.
سرمایه گذاری در طلا و سکه:
طلا از جمله داراییهای امن در سراسر جهان محسوب میشود و مامن امن سرمایه گذاران در هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پر ریسک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار میگیرد، عواملی مانند قیمت جهانی طلا، وجود انتظارات تورمی، نوسانات نرخ ارز، نوسانات شاخص سهام و تحریم‌های بین المللی. در این بین از دو فاکتور داخلی و خارجی تأثیرپذیر است.
فاکتور داخلی تأثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و فاکتور خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی هست و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید و یا فروش کرد.
انتخاب روش سرمایه گذاری در طلا بسیار حساس است. انتخاب از بین طلای ساخته شده یا ساخته نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته نشده صورت میگیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سود ده در کل دنیا و حتی کشورهای پیشرفته نیز مطرح است. اما سختی‌های نگهداری آن، بازده بودن آن در بلند مدت و وجود حباب قیمتی در نرخ سکه در ایران، از مشکلات این سرمایه گذاری است.
سرمایه گذاری در بازاربورس:
درباره سرمایه گذاری در بازار سرمایه باید به این نکته مهم اشاره کرد که، این نوع سرمایه گذاری یک فعالیت سوداگرانه مانند خرید سکه فیزیکی و ارز نیست، بلکه با سرمایه گذاری در بورس، به اقتصاد کشور و تامین مالی شرکت‌ها کمک میشود و شاید بتوان این شاخصه را مهمترین عامل متمایزکننده این روش سرمایه گذاری تلقی کرد.
برای ورود به بازار سرمایه نیازی به سرمایه زیاد نیست و شما با هر رقمی می‌توانید وارد این بازار شوید. اما همانقدر که، ورود به این بازار نیازمندسرمایه اندک است مستلزم دانش و شناخت بالاست؛ بنابراین ریسک موجود در این روش سرمایه گذاری بیش از آن که از ذات خود بازار ناشی شود، از رویکرد سرمایه گذاران آن ناشی میشود، حتی در بورس نیز، می‌توان با به کارگیری روش‌های تحلیلی، بررسی اطلاعات شرکت‌ها و اقدام به سرمایه گذاری براساس تحلیل و شناخت، ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و تعدیل کرد.
برخی گمان می‌کنند که سرمایه گذاری بر روی شرکت‌های بزرگ، سودآوری بیشتری دارد. این در حالی است که آمارها نشان از رشد بالای ارزش سهام شرکت‌های کوچک در مدت زمان کوتاه می‌دهند.
اما باید گفت، درواقع این تنها اندازه شرکت‌ها نیست که تعیین‌کننده ارزش و متعاقبا قیمت آنها در بازار است، بلکه آن چه اهمیت دارد عملکرد شرکت‌ها، سودآوری و قابلیت نخست ثبات و تکرار سودآوری و دیگر رشد در سودآوری است. اگر بتوانید به موقع سهام مناسبی خریداری کنید، با یک سرمایه گذاری کوچک به رشد بالایی از ارزش سهام دست پیدا خواهید کرد. در نتیجه سعی کنید سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کرده و فقط شرکت‌های بزرگ را در نظر نگیرید.
یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به بسیاری از روش‌های سرمایه گذاری در ایران، قابلیت نقد شوندگی سهام است. شما با خرید سهام در بورس، نگرانی بابت نقد شدن پول خود نخواهید داشت. تمام آنچه که سرمایه گذاری می‌کنید را در هر زمانی که بخواهید (در بازه زمان معاملات بازار) بسیار راحت‌تر از سایر بازارها می‌توانید به فروش برسانید.
نکته قابل توجه دیگر موضوع سهولت دسترسی است، درواقع قابلیت معامله سهام در بورس از طریق اینترنت افراد مناسب بورس نیز امکان پذیر است. در واقع حتی شما نیازی به حضور فیزیکی نیز ندارید و به سادگی می‌توانید سهام مد نظر خود را خریداری کنید و یا سهام خود را به فروش برسانید.
سرمایه گذاری در بازار سرمایه، به دو صورت می‌تواند انجام شود. در روش مستقیم، سرمایه‌گذار شخصا وارد معاملات بورس و خرید و فروش سهام میشود و لذا نیازمند آگاهی، دانش و تجربه کافی در مورد بازار، صنایع و اقتصاد کشور است.
در روش مستقیم، سرمایه گذار می‌بایست از طریق شرکت‌های کارگزاری اقدام به خرید سهام مورد نظر کند. در روش غیرمستقیم، سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازدهی و ریسک صندوق‌ها و سبدهای مختلف و همچنین سابقه مدیران این صندوق‌ها و سبدها، در یکی از این صندوق‌ها و سبدها سرمایه گذاری کرده و عملا به طور مستقیم خود اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند.
مهمترین تفاوت صندوق و سبد در مالکیت سرمایه گذار است. در صندوق، پول سرمایه گذاران به صورت یک کل جمع شده و هر سرمایه گذار متناسب با سهم خود از کل سرمایه صندوق از سود و زیان بهره مند میشود و این در حالی است که در سبد شما همچنان مالکیت دارایی خود را دارید و صرفا امکان خرید و فروش را به افراد متخصص واگذار می‌کنید. این روش سرمایه گذاری در هر دو حالت کلی آن (صندوق یا سبد) برای افرادی که از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، بهترین روش سرمایه گذاری در بازار سرمایه است؛ لذا می‌توان ویژگی‌های این فرصت سرمایه گذاری را به شرح زیر دانست:
می‌توان با هر مبلغی در آن سرمایه گذاری کرد و این کار را از هرجای دنیا که هستید فقط با داشتن یک اتصال اینترنت و یک لپ‌تاپ، موبایل یا کامپیوتر می‌توانید انجام دهید.
در بورس ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که هر سرمایه گذار می‌تواند با توجه به توان مالی خود، سطح انتظارات از منافع آتی سرمایه گذاری و همچنین میزان ریسک پذیری خود بهترین گزینه را انتخاب کنید. به عبارت دیگر برای هر فرد ابزار مناسب سرمایه گذاری با سطح ریسک پذیری او وجود دارد.
شفافیت اطلاعاتی در بورس، یکی از مهمترین ویژگی‌های شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار است، اطلاعات شرکت‌ها در بورس به لحاظ قابلیت اتکا و به موقع بودن بررسی می‌شوند.
برای خرید و فروش اینترنتی سهام نیازی نیست شرایط سخت و یا امکانات پیشرفته داشته باشید، فقط دانش و مهارت آن نیاز است.
امکان نقد کردن سریع سرمایه در بیشتر مواقع وجود دارد و فقط زمانی که نماد یک شرکت به دلایلی مانند برگزاری مجمع، تعدیل سود و… موقتا بسته میشود امکان فروش سهام نیست.
در این روش سرمایه گذاری دو نوع سود یا عایدی قابل دریافت است، سود ناشی از تغییرات قیمت سهام (capital gain) و سود ناشی از دریافت سود تقسیمی (dividend gain)؛ بنابراین در عین حال که سهام خود را نگهداری کرده اید و ارزش آن ممکن است رشد کند، سود نقدی نیز دریافت می‌کنید.
با این اوصاف به نظر میرسد با وجود نوسانات این روزهای شاخص کل، همچنان بورس بهترین و مطمئن‌ترین بازار برای سرمایه گذاری است. اما ازاین نکته نیز نباید غافل شد که هر فرد نسبت به شرایط، میزان سرمایه و حتی خلقیات و ویژگی‌های روحی خود باید برای سرمایه گذاری تصمیم بگیرد و نکات مطرح شده دراین نوشتار فقط یک پیشنهاد و تببین موضوع است که از قدیم گفته اند صلاح مملکت خویش خسروان دانند.
سرمایه‌گذاری در بورس بهتر است یا سود بانکی؟ کدامیک مناسب افراد مناسب بورس من است؟
سرمایه‌گذاری در بورس بهتر است یا سود بانکی؟ کدامیک مناسب من است؟
همه افراد در زندگی خود مقداری پس‌انداز دارند تا در شرایط خاص بتوانند از آن استفاده کنند، پس قطعا به دنبال راه‌هایی هستند تا برای کسب درآمد و استفاده از سرمایه سود بیشتری به دست بیاورند.
بهترین شکل استفاده از سرمایه و کسب درآمد، راه‌اندازی کسب و کار جدید، تولید و چرخش سرمایه با فعالیت‌های تجاری و اقتصادی سازنده است، اما ممکن است که فرد در شرایطی باشد که توانایی شروع کسب و کار جدید را نداشته باشد و یا افراد مناسب بورس مقدار سرمایه‌اش محدود باشد، در این شرایط ورود به بازار سرمایه، سپرده‌گذاری در بانک و دریافت سود بانکی، سرمایه گذاری در بورس و … می‌تواند درآمدزا باشد.
سرمایه‌گذاری در بورس بهتر است یا سود بانکی؟ کدامیک مناسب من است؟
با توجه به اینکه خرید سهام و شرکت در بورس به عنوان یک روش قدرتمند جهت سرمایه‌گذاری و کسب درآمد به‌شمار می‌رود، این سوال برای عده‌ای پیش می‌آید که سرمایه‌گذاری در بانک و دریافت سود بانکی بهتر است یا سرمایه‌گذاری در بورس؟
سرمایه‌گذاری در بانک و دریافت سود بانکی
با سپرده گذاری در بانک، طبق یک فرمول مشخص، از پیش تعیین شده و قطعی سود دریافت می‌کنید، به طوری که شما هنگام افتتاح یک سپرده، به صورت روشن و دقیق از میزان سود بانکی سالانه، ماهانه یا روزانه آن مطلع خواهید شد، با این سرمایه‌گذاری می توانید به درستی تخمین بزنید از سپرده خود، چه میزان سود بانکی به‌دست می‌آورید، این میزان سوددهی در طول سال تغییر نمی‌کند و زیاد و کم نمی‌شود.
سرمایه‌گذاری در بورس
اما با سرمایه‌گذاری در بورس و بازار سهام اوضاع متفاوتی را تجربه می‌کنید، با وارد کردن سپرده در بورس، نمی‌توانید ماهانه سودی از سرمایه‌تان داشته باشید، این بخش شاید خوشایند به‌نظر نرسد اما روی دیگر سکه جالب و هیجان‌انگیز است.
اگر شما، یک خرید درست و کاملا منطقی از سهمهای مختلف داشته باشید، در مدت زمان کوتاهی سودی چند برابر سود بانکی به‌دست خواهید آورد، به طور مثال اگر با سرمایه‌گذاری در بانک قرار است سودی معادل ۲۰ درصد دریافت کنید به راحتی می توانید در مدت یک هفته، روی یک سهام خاص تا ۴۰ درصد سود کنید، البته باید انتظار یک ضرر ۴۰ درصدی را نیز داشته باشید چون بازار سهام و بورس یک ریسک بزرگ است.
بنابراین باید برای ورود به بازار سهام و سرمایه‌گذاری در بورس علم و آگاهی کافی داشته باشید و قبل از اقدام به خرید و فروش، به خوبی بازار را بشناسید و در این مورد مهارت‌های لازم را به‌کار ببرید.
تفاوت سرمایه‌گذاری در بانک یا بورس
سرمایه‌گذاری در بانک و بورس دارای تفاوت‌هایی است که در زیر به چند مورد آن اشاره میشود.
۱– سرمایه‌گذاری در بانک و دریافت سود بانکی برای افرادی که مایل به ریسک نیستند و به دریافت مبلغ مشخص سود ماهانه قناعت می‌کنند، مناسب‌تر است، اما سرمایه گذاری در بورس، برای افرادی که ریسک‌پذیر بوده و جسارت بیشتری دارند مناسب‌تر است، این عده با سرمایه‌گذاری در بورس تمایل به جهش درآمدی خود دارند و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند.
۲– سود بانکی حاصل از سپرده گذاری در بانک، کاملا مشخص و واضح است و احتمال منفی شدن آن وجود ندارد، اما با سرمایه‌گذاری در بورس، سود شما در معرض شانس چندین برابر شدن سود بانکی ظرف چند روز و یا منفی شدن و رسیدن به ضرر است.
طبق یک مثال ساده اگر شخصی در سال ۷۷ یک میلیون تومان در بانک سرمایه‌گذاری می‌کرد بعد از بیست سال و در پایان سال ۹۷ سود بانکی آن ۱۷ برابر می‌شد در حالی که اگر پول خود را وارد بازار سهام و بورس کرده بود سرمایه آن بیش از ۵۷۲ برابر می‌شد، البته با خرید سکه بهار آزادی هم پول وی ۹۵ برابر شده بود.
با توجه به مثال بالا خودتان مقایسه کنید که سرمایه گذاری در بورس بهتر است یا سپرده‌گذاری در بانک و دریافت سود بانکی؟
۳_ برای سپرده‌گذاری در بانک و افتتاح یک حساب سپرده کوتاه مدت یا بلند مدت، اطلاعات خاصی لازم نیست و فقط آگاهی از نرخ سود بانک‌ها که تقریبا همگی یکسان هستند کافی است و با توجه به نرخ مناسب سود سپرده‌گذاری و طول زمان آن، نوع سپرده خود را انتخاب کنید.
این موضوع در خصوص سرمایه گذاری در بورس، کاملا متفاوت است.
برای سرمایه‌گذاری در بورس لازم است که در این زمینه اطلاعات و دانش کافی داشته و از وضعیت بازار و سهام آگاه باشید چون نمی‌توانید سرمایه خود را وارد بورس کرده، کنار بایستید و نظاره گر سوددهی آن باشید.
۴_ به احتمال زیاد با سپرده گذاری در بانک، به دلیل نوسانات اقتصادی که ناشی از تورم سالیانه است، ارزش پول و سرمایه شما بعد از مدت کوتاهی کاهش خواهد یافت، به خصوص اگر سود بانکی که به شما تعلق میگیرد را گرفته و خرج کرده باشید.
با سرمایه گذاری در بورس و بازار سهام احتمال این اتفاق به مراتب کمتر است و اگر بتوانید در این حوزه با موفقیت، فعالیت کنید نه تنها ارزش پولتان کم نمی‌شود بلکه می‌توانید از تورم سبقت بگیرید و سرمایه خود را در مدت کوتاهی به طور چشمگیری افزایش دهید.
۵– شما با سپرده‌گذاری در بانک برای دریافت کامل سود بانکی تعلق گرفته به پولتان موظف هستید که در یک بازه زمانی مشخص مبلغ پولتان را بدون برداشت و کسر آن در بانک قرار دهید و اگر زودتر از زمان موعد پول سپرده شده نزد بانک را از حساب‌تان خارج کنید، سودی به شما تعلق نمی‌گیرد.
با سرمایه گذاری در بورس، می توانید در هر زمانی که مایل بودید و به پولتان احتیاج داشتید، سرمایه‌ای که به سهام تبدیل شده را در مدت کوتاهی به پول نقد تبدیل کنید که در این صورت شما آزادی افراد مناسب بورس عمل بیشتری دارید و هیچ‌گونه محدودیتی برای استفاده از سرمایه خود ندارید.
سود بانکی
وقتی که شما پول و سرمایه خود را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید سالانه مبلغی را از بانک به عنوان سود بانکی و بهره دریافت می‌کنید که در واقع این سود اجاره پول شماست که بانک در ازای مدت زمانی مشخص که سرمایه‌تان در بانک قرار داشته به شما می‌دهد، به طور مثال وقتی یک میلیون در بانک قرار می‌دهید با نرخ ۱۸ درصد بعد از یک سال ۱۸۰ هزار تومان به شما تعلق میگیرد که همان سود بانکی است، اما این مبلغ برای کسانی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند هیچ جذابیتی ندارد و نمی‌تواند این افراد را به خواسته خود برساند.
سود بورس
با سرمایه‌گذاری در بورس می‌توانید هیجان بیشتری را تجربه کنید و سود بیشتری را به دست بیاورید اما فراموش نکنید که این یک ریسک است و به همان اندازه باید انتظار افت سهام هم داشته باشید.
به طور مثال شما سهام یک شرکت را به مبلغ ۱۰۰۰۰ تومان می‌خرید و بعد از یک مدت که ممکن است از یک روز تا چند ماه طول بکشد به مقدار ۱۵۰۰۰ تومان می‌فروشید، در این صورت شما توانسته‌اید ۵۰ درصد سود کنید.
یخبندان در بورس تهران/بررسی سرنوشت بازار سهام
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد ؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد نفس‌های شاخص کل بورس به شماره افتاده و نماگر اصلی بازار سهام دیگر مانند قبل نوسان نمی‌کند. بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان مهمترین بخش از بازارهای مالی کشور در حالی از نبود نقدینگی کافی رنج می‌برد که نوسانهای شاخص کل بورس روز به روز کم و کمتر میشود. به‌طوری‌که تحت تاثیر مسائلی از قبیل روند رکودی بازارهای جهانی و مسکوت ماندن روند ادامهدار مذاکرات برجام، شرایط سرمایه‌گذاری در این بازار به مراتب دشوارتر از قبل شده و بر بلاتکلیفی هر چه بیشتر فعالان بازار افزوده است. این مدعا را می‌توان با تکرار صفر شدن نوسان شاخص کل در دو هفته اخیر و همچنین خروج ادامهدار سرمایه از بازار مذکور به اثبات رساند. چراکه میزان تحرکات نماگر یادشده از ابتدای سال تاکنون تا حد زیادی محدود شده و شاخص کل حدود ۳مرتبه در بازه مثبت ۰۳/ ۰ تا منفی ۰۳/ ۰درصد نوسان داشته که هر سه مرتبه آن در فصل تابستان به ثبت رسیده است.
نوسانهای شاخص‌کل بورس روزبه‌روز کمتر و کمتر میشود. بازار سهام در شرایطی اوضاع رکودی کنونی را سپری می‌کند که ارزش معاملات خرد در آن در زیر سطح ۲هزار‌میلیاردی جا خشک کرده است. همین امر سبب‌شده تا روند ادامهدار کاهش در ارزش معاملات خرد به نوعی نشانه رکود در این بازار ارزیابی شود، اما نکته مهم‌تر این است که بررسی نوسانات شاخص در ماه‌های اخیر خود موید این است که افزایش بلاتکلیفی فعالان بازار در معاملات سهام شاخص‌ساز را به نمایش می‌گذارد. در شرایطی که همه دم از رکود می‌زنند، برآیند تغییرات شاخص‌کل هموزن مثبت بوده است. این مساله در حالی روی داده که شاخص‌کل هر روز کمتر و کمتر نوسان می‌کند. این مدعا را می‌توان با تکرار صفر‌شدن نوسان تدپیکس در دو هفته اخیر به اثبات رساند. بی‌تحرکی شاخص‌کل در شرایطی روی داده که این مساله حتی در سراسر بعضی از سال‌ها تکرارپذیر نبوده است. بر این اساس می‌توان گفت که دلیل چنین رویدادی در شرایط کنونی تداوم مخابره اخبار منفی از اقتصادهایی نظیر چین و ایالات‌متحده است که در کنار مسکوت‌ماندن مذاکرات برجامی و ادامهدار شدن بلاتکلیفی ناشی از آن، جان بازارها به‌خصوص بورس را گرفته و بر طبل رکود تقاضا در روزگار کنونی می‌کوبد.
فرکانس کاهشی شاخص‌کل
بازار سهام در شرایط کنونی تحت‌تاثیر مسائل متعددی از قبیل روند رکودی بازارهای جهانی، ابهامات موجود در مذاکرات برجام و همچنین احتمال گزارش‌های ضعیف پیش روی شرکت‌ها، معاملات کم‌‌‌‌‌رمقی را تجربه می‌کند. پایداری این شرایط در حالی بر نگرانی سرمایهگذاران می‌‌‌‌‌افزاید که تاکنون بارها مذاکرات برجام به نقطه پایانی نزدیک شده اما در نهایت نه‌تنها به حصول توافق بین طرفین منجر نشده، بلکه باعث شکلگیری رفتار هیجانی در بازار سهام نیز شده است. از طرفی سیگنال منفی که از بازارهای جهانی به بورس تهران مخابره میشود شرایط را بیش از پیش برای سرمایهگذاران دشوار می‌کند. در چنین شرایطی است که دادوستدهای بورسی در نمادهای شاخص‌ساز، بر مداری خنثی قرار گرفته و در سطحی مشخص و محدود درجا می‌زند، به‌طوری‌که در روزهای اخیر نوسانات شاخص در بازه صفر‌درصدی محدود شده و رونق تنها در برخی نمادهای کوچک بازار دیده میشود، از این‌رو می‌توان برآیند تحرکات نماگر اصلی بازار را به قلب در حال باز‌ایستادن تشبیه کرد، چراکه از ابتدای سال‌تاکنون نوسانات شاخص‌کل در محدوده ۱/ ۰ تا منفی ۱/ ۰درصد حدود ۱۷ مرتبه تکرار داشته است و این میزان تغییر از ابتدای تابستان تاکنون نیز حدود ۸ بار بوده است. در نگاهی دقیق‌‌‌‌‌تر شاخص‌کل از ابتدای سال تاکنون ۶ مرتبه در محدوده ۰۵/ ۰ تا منفی ۰۵/ ۰ نوسان کرده و این مقدار از تحرکات نماگر اصلی بازار از ابتدای تیر‌ماه تا لحظه نگارش این گزارش حدود ۴ مرتبه بوده است. روند نوسانات نماگر یادشده در حالی محدود و محدودتر میشود که شاخص‌کل بورس تهران در فصل تابستان سمت و سویی نوسانی داشته است، چراکه از ابتدای سال تاکنون شاخص‌کل حدود ۳مرتبه در بازه ۰۳/ ۰ تا منفی ۰۳/ ۰درصد نوسان داشته که هر سه‌مرتبه آن در فصل تابستان به ثبت رسیده است.
سکوت بازار دوشنبه
بازار سهام همچنان از نبود جریان نقدینگی کافی رنج می‌برد و پایین‌بودن مستمر حجم و ارزش معاملات سهام بسیاری از سرمایهگذاران این بازار را آزرده‌خاطر کرده و بیتوجهی و سردرگمی آنها را به‌دنبال داشته است. روند فرسایشی بورس تهران در حالی ادامه دارد که از ابتدای هفته‌جاری معاملات بورس رونقی نیافته و با کم‌‌‌‌‌تحرکی در مدار فعلی خود درجا می‌زند، به‌طوری‌که پس از افت ۸۷/ ۰درصدی نماگر اصلی تالار شیشه‌ای در معاملات روز شنبه، بازار نتوانست آنطور که باید در روند معاملاتی متعادلی قرار بگیرد و در روز یکشنبه هم نماگر اصلی بازار با تغییر صفر‌درصدی در مقایسه با روز گذشته در سطح یک‌میلیون و ۴۲۶هزار واحد باقی ماند. نهایتا در ادامه مسیر رکودی بازار، در روز گذشته شاخص‌کل با افت ناچیز ۱۲۶ واحدی معادل ۰۱/ ۰درصد عقب‌نشینی داشت. در این روز نماگر هموزن باز‌هم عملکرد بهتری در مقایسه با شاخص‌کل داشت و با افزایش ۳۵/ ۰درصدی در سطح ۴۱۰هزار واحد قرار گرفت. اعداد و ارقام مذکور نشان می‌دهد که سهام کوچک بازار با توجه به رکودی که در معاملات بزرگ‌ترها حاکم شده، در حال‌حاضر پتانسیل بیشتری برای رشد دارند چراکه در روزهای رکودی و کم‌‌‌‌‌رمق بازار سهام همچنان با اقبال سهامداران همراه هستند. در چنین وضعیتی به‌نظر میرسد حتی اگر ابهامات اقتصادی و سیاسی ادامهدار باشد، صنایع کوچک توان رشد بیشتری دارند و احتمالا بازدهی بهتری را در مقایسه با سایر صنایع داشته باشند. نگاهی دقیق‌‌‌‌‌تر به روند معاملاتی بورس دیروز نشان می‌دهد که بازار سهام در ابتدای معاملات به حمایت معتبر خود واکنش مثبت نشان داده بود، به‌طوری‌که نماگر اصلی بورس تهران تا ساعت ۱۰:۳۰ با افزایش بیش از هزار و ۵۰۰واحدی تا سطح یک‌میلیون و ۴۲۸هزار واحد پیشروی کرد، اما بورس دیروز پس از گذشت نیمی از تایم معاملات نسبت به ابتدای بازار کمی عقب‌نشینی داشت. نهایتا در پایان معاملات روز دوشنبه دماسنج بازار به‌رغم صعود صبحگاهی خود در مدار نزولی قرار گرفت و در سطوح قبلی خود درجا زد؛ این در حالی است که نمادهای معاملاتی «شپدیس»، «کگل» و «فارس» در این روز بیشترین تاثیر منفی بر شاخص‌کل را داشتند اما در مقابل نماد معاملاتی «اخابر» با تاثیر مثبت ۷۴۹ واحدی بر شاخص‌کل مانع از افت بیشتر این نماگر شد. در مرتبه دوم نیز نماد «همراه» با ۱۵۰ واحد تاثیر مثبت بر شاخص‌کل بیشترین تاثیر مثبت بر نماگر یادشده را به ثبت رساند، ضمن اینکه ارزش معاملات خرد سهام در این روز با رشد حدود ۱۵درصدی در مقایسه با روز قبلی رقم هزار و ۶۰۱ میلیارد تومان واحد را به ثبت رساند. رقم مزبور نشان می‌دهد که بازار سرمایه همچنان با معضل نبود نقدینگی کافی در بازار دست و پنجه نرم می‌کند و در چنین شرایطی که سایه رکود بر بازار سهام حاکم است و روند فرسایشی معاملات ادامهدار است، سرمایهگذاران انگیزه‌‌‌‌‌ای برای واردکردن سرمایه خود به این بازار ندارند؛ این در حالی است که اغلب سهام موجود در بازار یادشده از نظر قیمتی در سطوح قیمتی جذابی قرار دارند و برای سرمایه‌گذاری مناسب هستند اما به اعتقاد اغلب کارشناسان علت بیتوجهی سرمایهگذاران به بازار سهام این است که سرمایهگذاران دیگر بازار سرمایه را فضای مناسبی برای سرمایه‌گذاری نمی‌‌‌‌‌دانند. در چنین شرایطی اغلب سرمایهگذاران ترجیح می‌دهند که در بستری مناسب و البته امن‌‌‌‌‌تر به معامله بپردازند تا با اطمینان خاطر بیشتری سرمایه خود وارد بازار کنند. در ادامه بلاتکلیفی و سردرگمی فعالان بورس تهران در روز دوشنبه حدود ۱۴۶میلیارد سرمایه توسط سهامداران خرد از بازار خارج شد، به‌طوری‌که در این روز گروه محصولات شیمیایی حدود ۵۹میلیارد‌تومان و صنعت چند‌‌‌‌‌‌رشته‌‌‌‌‌ای صنعتی با خروج پول بیش از ۳۰میلیارد‌تومانی بیشترین خروج سرمایه حقیقی درمیان صنایع را داشتند، در مقابل گروه مخابرات با جذب نقدینگی حدود ۴۸میلیارد تومانی در صدر‌جدول ورود نقدینگی صنایع قرار گرفت و پس از آن گروه کاشی و سرامیک بیشترین ورود پول حقیقی را به‌ثبت رساند. به تفکیک نمادهای معاملاتی نیز طی دادوستدهای روز گذشته بورس تهران «پترول» با خروج نزدیک به ۴۰میلیارد‌تومان در صدر خروج نقدینگی بورس روز گذشته قرار گرفت، پس از آن «شستا» و «شپنا» با خروج بیش از ۱۰میلیارد‌تومانی بیشترین خروج سرمایه در روز دوشنبه را به‌نام خود به ثبت رساندند، درحالی‌که نمادهای «اخابر» و «کلوند» به ترتیب با ورود پول بیش از ۴۹میلیارد‌تومان و بیش از ۶میلیارد‌تومان همراه شدند و در صدر‌جدول جذب سرمایه حقیقی‌‌‌‌‌ها در روز گذشته قرارگرفتند.
نگاهی به عوامل کلان کنونی
به‌طور کلی روند فرسایشی معاملات بورس تهران گویای ناامیدی خریداران و فروشندگان این بازار است. این وضعیت در حالی ادامه دارد که به‌نظر میرسد مشکل اصلی ناشی از بلاتکلیفی در مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای و سازوکارهای سیاسی‌اقتصادی است که روند بازار را تحت‌تاثیر قرار داده است. این عوامل منجر به شکلگیری وضعیتی شده که در آن اعتماد عمومی اهالی بازار سرمایه تا حد زیادی کاهش یافته است، به‌طوری‌که نگاه اغلب فعالان بازار به مذاکرات برجام است و در انتظار مشخص‌شدن سرانجام برجام هستند؛ این در حالی است که اغلب کارشناسان بر این باور هستند که حتی در صورت حصول توافق در برجام هم نباید انتظار رشد شارپی در بازار را داشت، چراکه این رشد کوتاه‌مدت و تحت‌تاثیر رفتار هیجانی سرمایهگذاران خواهد بود، اما این دسته از کارشناسان تاکید دارند که تا مذاکرات ادامهدار برجام پایان نیابد و تکلیف آن مشخص نشود، نمی‌توان انتظار داشت که رکود و فرسایش بازارها پایان یابد. به‌عبارتی دیگر بازارهای مالی در چنان رکودی دست و پا می‌زنند که تنها عامل کلانی همچون برجام می‌تواند آنها را از رکود و بی‌‌‌‌‌خبری نجات داده، تا بلکه روند باثبات‌‌‌‌‌تری داشته باشند، اما در شرایط کنونی نگرانی فعالان بازار به مذاکرات برجام محدود نمی‌شود چراکه تحت‌تاثیر سیگنال‌های منفی که از بازارهای جهانی به‌ویژه چشم‌انداز رکودی که از اقتصاد آمریکا و چین به بازار مخابره میشود، بعید نیست در روزها و هفته‌های آینده شاهد ضعیف و ضعیف‌تر شدن نبض بازار سهام باشیم. در کنار همه این عوامل مساله مهم‌تری پیشروی بازار قرار دارد که با نگاهی به روند معاملات بورس تهران از نیمه‌دوم سال۹۹، بهتر می‌توان شرایط کنونی را تفسیر کرد. همانطور که در گزارش‌های قبلی بارها بحران قیمتی سال‌های اخیر را مورد بررسی قرار دادیم، با شروع بحران ریزش قیمتی از نیمه دوم سال۹۹ حقوقی‌‌‌‌‌ها با فشار دولت و تحت‌عنوان سیاست‌های حمایتی و البته به دلیل لنگر ذهنی در دوران رونق و با فرض ثبات بازارهای جهانی شروع به خرید سهمها در مقیاس‌‌‌‌‌های بالا کردند (لنگر انداختن نوعی سوگیری شناختی است که در آن ذهن افراد در فرآیند تصمیم‌گیری به نخستین اطلاعاتی که به‌دست میآورند، تکیه می‌کند). در چنین شرایطی هر‌جا که سهامداران حقیقی‌‌‌‌‌ها سهمهای خود را می‌‌‌‌‌فروختند، سهامداران حقوقی درجا سهام مذکور را خریداری می‌کردند. همین مساله باعث‌شده تا دیگر سرمایهگذاران تمایلی برای خرید سهمهای بیشتر در بازار نداشته باشند، در نتیجه چنین روندی سرمایه‌گذارهای نهادی هم به دلایل سیاسی و اقتصادی (افزایش عرضه منجر به کاهش بیشتر قیمت میشود) تمایلی به‌فروش سهام خود ندارند و به‌نظر میرسد که مردم هم سهامی نخواهند خرید. برای همین فرض بر این است که آن چیزی که در سال‌جاری با عنوان روز صفر شاخص در دو روز معاملاتی شاهد آن بودیم، باز‌هم تکرار شود و نوسان‌ها به‌خصوص در نمادهای شاخص‌ساز به دلیل رکود بازارهای خارجی در کنار ابهام برجامی به حداقل برسد، بنابراین احتمالا روند رکودی بازار همچنان ادامه داشته باشد. البته دلایل منطقی دیگری برای پایداری رکود بازار و عدم‌تمایل سرمایهگذاران برای معامله در بازار سهام وجود دارد، به‌طوری‌که بسیاری از تحلیلگرانی که گزارش عملکرد شرکت‌ها را دنبال می‌کنند، معتقدند در چنین شرایطی نخریدن سهام احتمالا منطقی‌‌‌‌‌تر خواهد بود، چراکه به باور این دسته از تحلیلگران به‌نظر میرسد که گزارش عملکرد پیشرو شرکت‌ها آنطور که باید مطلوب نباشد، از این‌رو نمی‌توان این موضوع را رد کرد که احتمال گزارش‌های ضعیف پیشرو شرکت‌ها یکی از تحولاتی است که به‌عنوان ریسک‌های قابل‌قبول و قابل‌پذیرش برای بازار مطرح میشود.
بورس چیست؟ با انواع بورس آشنا شوید
بورس، کلمه ای که این روز های از اکثریت مردم شنیده می شود. اگر شما هم علاقه مند به بورس و سرمایه گذاری در آن هستید، ابتدا لازم است بدانید بورس چیست و انواع آن را بشناسید. برای آشنایی بیشتر شما با تعریف بورس، این مطلب مفید را تهیه کرده ایم و به شما پیشنهاد می کنیم تا انتهای مقاله وکیل پرس را مطالعه کنید.
ارائه مشاوره حقوقی دعاوی بورس از جمله خدماتی است که توسط گروه وکلای وکیل پرس ارائه می شود. در صورت نیاز به مشاوره حقوقی رایگان می توانید از مشاوره حقوقی وکیل بورس ما بهره مند شوبد. تنها کافی است با ما تماس بگیرید یا فرم مشاوره حقوقی را تکمیل و ارسال نمایید.
بورس چیست؟
به مکانی که در آن خرید و فروش صورت میگیرد، بازار می‌گویند. بازار هم می‌تواند بازار حضوری باشد و هم خرید و فروش به صورت اینترنتی انجام شود. در بازار حضوری فرد به صورت فیزیکی در محل خرید و فروش حاضر میشود و داراییهای خود یا دیگران اعم از زمین، خانه، ماشین و اموال دیگر را معامله کند.
در بازار اینترنتی همانطور که از نامش پیداست فرد به صورت غیر حضوری و از طریق اینترنت داراییهای مالی اسنادی خود اعم از اوراق مشارکت و سهام را خرید و فروش می‌کند. اگر مردم افراد مناسب بورس را از لحاظ اقتصادی به دو دسته تقسیم کنیم،
دسته اول شامل افرادی هستند که سرمایه و پس انداز خود را حفظ می‌کنند و هیچگاه وارد فعالیت‌های اقتصادی نمی‌شوند. دسته دوم نیز افرادی هستند که روش‌های فعالیت اقتصادی را می‌دانند اما برای انجام این فعالیت‌ها به سرمایه نیاز دارند. نظر مردم برای سرمایه‌گذاری با هم فرق دارد.
بعضی از آنها دارای اهداف بلند مدت و برخی دیگر اهداف کوتاه مدت دارند. به بازاری که تمام اهداف و فعالیت‌های اقتصادی مردم را در مسیر سرمایه‌گذاری پوشش می‌دهد، بازار بورس و سرمایه می‌گویند. حتما تا به حال از رسانه‌های مختلف درباره بورس و اصطلاحات مربوط به آن اخبار گوناگونی به گوشتان خورده است. برای آشنایی بیشتر با تعریف بورس، بازار بورس، تاریخچه بورس، انواع بورس و دلیل افزایش سرمایه گذاری در بورس، این مقاله را تا پایان مطالعه کنید.
تعریف بورس چیست؟
به بازاری که مردم در آن داراییهای خود را خرید و فروش می‌کنند، بورس گفته میشود. در بازار بورس شرکت‌های سهامی عام، سهام خود را زیر نظر سازمان بورس عرضه می‌کنند و مردم با خرید این سهام می‌توانند در سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها سهیم و در کسب و کار آن شریک شوند.
افراد معمولی این امکان را دارند که سهمی بخرند که ارزش آن به اندازه پول آنها باشد. ارزان‌ترین سهم شرکت‌های بورس ایران 500 هزار تومان می‌باشد. برای آشنایی بیشتر با مفهوم بازار بورس آن را با یک مثال توضیح می‌دهیم. تصور کنید شما صاحب یک فروشگاه مواد غذایی هستید و قصد با خرید جنس بیشتر و افزایش فروش سود خود را بالا برده و فروشگاه را گسترش دهید.
اما برای عملی کردن این فکر پول کافی ندارید. یکی از روش‌های پیاده سازی این ایده پیدا کردن افراد مناسب بورس شریک است. اگر ارزش فروشگاه صد میلیون تومان باشد. شریک نیز باید صد میلیون پول بیاورد و صاحب 50 درصد سهام فروشگاه شود. با پول شریک اجناس فروشگاه را افزایش می‌دهید و از این به بعد هر چقدر سود کنید، نیمی از آن متعلق به شریک شما خواهد بود. بورس هم دقیقا مانند همین مثال است. وقتی از یک شرکت بورس خریداری می‌کنید، در واقع در سود آن شرکت سهیم هستید.
با تاریخچه بورس آشنا شوید
طبق تحقیقات کارشناسان اقتصادی تاریخچه بورس در کل جهان به قرن سیزدهم میلادی بر می‌گردد. در آن سال‌ها بازرگان‌ها و تاجران بلژیکی در میدان تربورس terberuze جلوی منزل واندر بورس یکی از اشراف زادگان آن دوران جمع می‌شدند و داراییهای خود را خرید و فروش می‌کردند.
البته در آن سال‌ها نظم و قاعده خاصی برای این کار وجود نداشت و هر فردی کالاهای مختلف را معامله می‌کرد. به مرور زمان تجمعات مردم در این میدان سامان گرفت و فقط دلال‌ها، صراف‌ها تجار اجازه معامله داشتند. سپس بورس‌ها قانونمند شدند و شرکت‌های سهامی به وجود آمد.
با پیدایش این شرکت‌ها میزان ضررهای مالی احتمالی تجار تا حدود زیادی کاهش می‌یافت. کشورهای روسیه و هلند جزء اولین کشورهای موفق در تشکیل بازار بورس بودند. ایران نیز در سال 1315 کارشناسان بلژیکی و هلندی را برای فراهم آوردن مقدمات اولیه بورس به کشور دعوت کرد.
پس از چند سال وقفه بالاخره در سال 1345 قانون تشکیل بازار بورس ایران تصویب شد شد و بورس اوراق بهادار تهران به صورت قانونی تشکیل گردید. سرانجام در 15 بهمن سال 1346 بورس اوراق بهادار فعالیت خود را به طور رسمی آغاز نمود.
انواع بورس را می شناسید؟
تا اینجا توضیح دادیم که بورس چیست و انواع آن را نام می بریم. در این قسمت با بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار آشنا خواهید شد.
بورس کالا
در بازار بورس کالا، همواره کالاهای مشخصی به صورت فیزیکی به فروش میرسد. این بازار به صورت مداوم همیشه فعال است و کالاهایی مانند مواد اولیه صنایع، فلزات، زعفران، مواد خام، نفت، محصولات کشاورزی مانند گندم و غیره در آن معامله می‌شوند. هر بورس کالا به نام کالایی است که مورد معامله قرار میگیرد. به عنوان مثال می‌توان از بورس گندم یا بورس نفت یاد کرد. قیمت گذاری کالاهای موجود در بورس کالا توسط کارشناسان انجام میگیرد و این کالاها به صورت نسیه، نقد یا به صورت اوراق سلف به فروش می‌رسند.
بورس ارز
از نام بازار بورس ارز می‌توان فهمید که در این بازار پول کشورهای دیگر مانند دلار، یورو وغیره خرید و فروش می‌شوند. بورس ارز در داخل ایران فعالیتی ندارد اما این نوع بورس در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته رشد چشمگیری داشته است.
بورس اوراق بهادار
داراییهای مالی مانند اوراق مشارکت، قراردادهای خرید و فروش، سهام و غیره در بازار بورس اوراق بهادار معامله میشود. در واقع سهام شرکت‌های متفاوت در بورس اوراق بهادار عرضه می‌گردد. سرمایه گذار با خرید سهام این شرکت‌ها در کسب و کار و همچنین سود و زیان آنها شریک می‌شوند. این نوع بورس به همه افراد این امکان را می‌دهد که در فعالیت‌های اقتصادی خرد و کلان سرمایه گذاری نمایند.
دلیل افزایش سرمایه گذاری در بورس
امروزه سرمایه گذاری در بورس طرفداران زیادی پیدا کرده است. به اعتقاد اکثر کارشناسان اقتصاد و بورس، سرمایه گذاری در این بازار به دلیل ریسک و نوسان کمتر، نتایج بهتری نسبت به سرمایه‌گذاری در بازارهای ارز یا طلا دارد. بازار بورس نهادی ساختار یافته و یکی از ارکان مهم بازار سرمایه به شمار می‌رود.
جمع آوری سرمایه، شفافیت بازار، ایجاد رقابت، انتقال ریسک، کشف قیمت از کاربردها و مزایای دیگر بورس هستند که تمایل افراد را برای سرمایه گذاری در این بازار افزایش داده‌اند. داشتن دانش کافی و انجام تجزیه تحلیل‌های مناسب و اصولی تاثیر بسیار زیادی در کسب درآمد و موفقیت در بازار بورس دارد. بازار بورس تحت حمایت قانون است و امن‌ترین مکان برای نگهداری سرمایه در برابر تورم می‌باشد.
سرمایه گذاری در بورس و خرید بورس اوراق بهادار از کاهش ارزش اقتصادی و از راکد ماندن پول جلوگیری می‌کند. یکی دیگر از مزایای مهم بورس امکان نقد شدن سریع سرمایه می‌باشد. در این مقاله شما را با مفهوم بازار بورس آشنا کردیم و در ادامه درباره تاریخچه شکل گیری بورس در جهان و ایران صحبت کردیم.
سپس درباره انواع بورس که شامل بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار است، توضیح دادیم و در نهایت به دلایل افزایش سرمایه گذاری در بورس و پرطرفدار شدن آن در بین مردم پرداختیم. امیدواریم با خواندن این مطلب اطلاعات کافی را کسب کرده باشید.
دیدگاه شما