فرمول محاسبه شاخص کل بورس

امیر شاملویی

سبزپوشی نماگر بازار سهام در روزی که محاسبه شاخص ها با اختلال مواجه شد / بورس تهران بار دیگر کانال شکنی کرد

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران که هفته گذشته با رشد هفتگی 2.4 درصدی، بیشترین بازدهی هفتگی خود را از شهریور تجربه کرده بود، در اولین روز معاملاتی این هفته نیز شاهد جهش 1322 واحدی و رسیدن به بالاتر از میانه کانال 94 واحد بود. هرچند بورس تهران اطلاع داده که با توجه به اختلال به وجود آمده در سامانه محاسبه شاخص کل و بروزرسانی آن، اطلاعات مرتبط با کلیه شاخص ها با تعدیل مواجه خواهد شد. شاخص کل بازار فرا بورس نیز با رشد بیش از 13واحدی به پله 1056 واحدی صعود کرد.

همچنین در بازار فرا بورس تعداد 408هزار و 607 سهم اوراق بهادار به ارزش 11میلیارد و 10میلیون و 638 هزار ریال در بیش از 42هزار نوبت معاملاتی داد و ستد شد. در معاملات بازار فرابورس نماد های سهامی ذوب آهن اصفهان، آتیه داده پرداز، فرآوری زغال سنگ پروده طبس با روند مثبت و نمادهای شرکت آهن و فولاد ارفع، گروه سرمایه گذاری میراث فرهنگی، کشت و صنعت شهداب ناب خراسان، صنایع فولاد آلیاژی یزد با روند منفی به کار خود پایان دادند.

رکورد جدید دیگری برای شاخص کل

طی معاملات هفته های گذشته شاخص کل بورس تهران با چند بار کانال شکنی توانست تا اواسط کانال ۹۳ هزار واحدی بالا برود. بسیاری این رشد را بیش از همه ناشی از رشد قیمت کالاهای اساسی از جمله مواد نفت و پتروشیمی و افزایش قیمت دلار قلمداد می کردند. با این حال روز شنبه نیز شاهد ادامه روند این رشد بودیم. بر این اساس بسیاری از معامله گران معتقدند این روند تا پایان سال به صورت آرام ادامه خواهد داشت.

از سوی دیگر بورس تهران در حالی شاهد ثبت رکورد جدید دیگری برای شاخص کل قیمت و بازده نقدی بود که حجم معاملات سهام در اغلب نمادهای معاملاتی همچنان زیر یک میلیون سهم بود. اثرگذاری معاملات سهام چند شرکت یا هدلینگ سرمایه گذاری روی محاسبه شاخص کل بورس که همواره نحوه محاسبه آن مورد انتقاد عموم فعالان بازار سهام است، در حالی رکوردهای جدیدی را روی تابلوی معامله بورس تهران ثبت می کند که به لحاظ ورود نقدینگی تازه و بهبود حجم معاملات سهام در کلیت معاملات هنوز اطمینان چندانی وجود ندارد.

با این همه همچنان صندوق توسعه بازار سهام، بازارگردان سهم های شاخص ساز در گروه پالایشی ها، معدنی ها، فلزات اساسی و تک سهم های بانکی و خودرویی است تا بتوانند همچنان چراغ بازار سهام را روشن نگاه دارند. در عین حال در میان هیاهوی به راه افتاده از رکوردشکنی های شاخص کل بورس، تحرک آرام بورس بازان حرفه ای در تالار شیشه ای روی حق تقدم ها نیز قابل تأمل است.

با گروه های بازار سهام

در اولین روز معاملاتی هفته و در گروه استخراج کانه های فلزی شاهد رشد بیش از 4درصدی بیشتر نمادها بودیم. در گروه فلزات اساسی قیمت پایانی بیشتر نمادها رشد داشت. البته این رشد عمدتا کمتر از 3درصد بود. در گروه کانه فلزی ۱۳۳میلیون سهم به ارزش ۳۲میلیون تومان دست به دست شد و در گروه فلزات اساسی ۱۷۷میلیون سهم به ارزش بیش از ۵۰میلیارد ریال مورد دادوستد قرار گرفت. در گروه خودرو نمادهایی که با رشد قیمت مواجه شدند عمدتا رشدشان کمتر از یک درصد بود، اما بیشتر نمادها با روند کاهشی در قیمت پایانی همراه بودند.

در این گروه ۱۲۹میلیون سهم به ارزش بیش از ۱۹میلیارد تومان مورد دادوستد قرار گرفت. در گروه سیمان، آهک و گچ نیز روند قیمتی عمدتا کاهشی بود. در گروه های کوچکی همچون قند و شکر نیز تعداد زیادی از نمادها کمتر از 2درصد با کاهش قیمت روبه رو شدند. در گروه محصولات شیمیایی قیمت سهم ها عمدتا با رشد نه چندان چشمگیری روبه رو بود، اما در گروه فرآورده های نفتی، دو نماد روند افزایشی در قیمت پایانی را تجربه کردند و پنج نماد با کاهش قیمت همراه شدند. نماد معاملات های وب نیز که در چهارشنبه گذشته متوقف مانده بود روز شنبه نیز متوقف بود. آن طور که پیام های ناظر بازار مشخص کرده، کلیه معاملات نماد معاملاتی شرکت داده گستر عصر نوین (های وب) در چهارشنبه گذشته ابطال شده است.

همچنین علت توقف معاملاتی این نماد ابهام نسبت به شفافیت اطلاعات عنوان شده است. در نهایت ارزش معاملات بورس تهران بالغ بر ۲۷۳میلیارد تومان بود که این رقم ناشی از دست به دست شدن یک میلیارد و ۲۰۳میلیون سهم و اوراق مالی قابل معامله طی ۷۳هزار و ۲۰ نوبت دادوستد بود.

شاخص بورس چیست؟ و انواع آن کدامند؟

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش بسیاری از اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد.

اگر شما هم در بورس سرمایه‌گذاری کرده باشید، حتما اصطلاحاتی مانند شاخص بورس، شاخص کل، شاخص هم وزن و برخی از کلمات مشابه را شنیده‌اید. شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که شاخص چیست و چه چیزی را نشان می‌دهد یا چه فایده‌ای دارد. در ادامه به بررسی مفهوم شاخص می‌پردازیم و انواع شاخص بورس، از جمله شاخص قیمت و فرمول محاسبه شاخص کل بورس بازده نقدی را شرح می‌دهیم.

شاخص چیست؟

نخستین موضوعی که مطرح می‌کنیم، مفهوم کلمه شاخص است. هدف استفاده از شاخص آن است که معیاری برای مقایسه تحولات یک متغیر در طول زمان در دست باشیم. به عنوان مثال فرض کنید بخواهیم بدانیم قیمت محصولات یک بازار نسبت به یک ماه قبل چه تغییراتی کرده است. در این صورت یک راه حل آن است که قیمت‌ها را مقایسه کنیم اما اگر آن بازار بزرگ و پر از محصولات مختلف باشد، معمولا بهتر است از شاخص استفاده کنیم. در این صورت یک لحظه زمانی را مشخص می‌کنیم و آن را عدد 100 در نظر می‌گیریم. با معیار قرار دادن این لحظه زمانی، اعداد به دست آمده برای سایر زمان‌ها را نیز مشخص می‌کنیم. به این ترتیب یک شاخص به دست آمده که معیاری برای سنجش تغییرات در طول زمان به ما ارائه می‌کند.

انواع شاخص بورس

همان طور که گفتیم برخی از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و افراد ناآشنا با بازار سهام، تنها با شاخص کل آشنایی دارند و وقتی حرف از شاخص برای بازار سهام به میان می‌آید، تنها شاخص کل و تغییرات آن به ذهنشان می‌رسد. اما شاخص‌های بازار سهام بسیار بیشتر و متنوع‌تر هستند. این شاخص‌ها دامنه گسترده‌تری دارند و شامل شاخص هم‌وزن، شاخص قیمت و برخی شاخص‌های دیگر می‌شوند.

شاخص قیمت و بازده نقدی

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش تمام اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد. در محاسبه این شاخص باید توجه کرد که کسانی که در شرکت‌های کوچک‌تر بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند، هنگام رشد شاخص کل احتمالا به همان اندازه بازدهی کسب نکرده‌اند. این شاخص وابستگی زیادی به شرکت‌های بزرگ‌تر و عملکرد آنها دارد و هنگام افت و صعود آن دسته از شرکت‌ها بیشتر تغییر می‌کند.

شاخص کل هم‌وزن

به دلیل این که شرکت‌های بزرگ بورسی تاثیر زیادی روی شاخص کل می‌گذارند، برخی از شاخص دیگری استفاده می‌کنند تا تغییرات بازار بهتر درک شود. در شاخص کل هم‌وزن، وزن تمام شرکت‌ها برای تاثیرگذاری روی شاخص یکسان فرض می‌شود. این به معنای آن است که شاخص به یک میزان از هر شرکتی تاثیر می‌پذیرد و وزن یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ برابر است. این شاخص وضعیت کلی بازار را بهتر نشان می‌دهد.

شاخص قیمت در بورس چیست؟

شاخص قیمت از جمله مهمترین شاخص‌های بورس است که روند قیمت کلی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را مورد بررسی قرار می‌دهد. میزان رشد شاخص قیمت در بورس نشان دهنده آن است که قیمت شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار چقدر تغییر کرده است. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که با این تفاسیر، شاخص قیمت با شاخص کل چه تفاوتی دارد؟ درست است که هر دو این شاخص‌ها شرکت‌های یکسانی را مورد بررسی قرار می‌دهند، اما در شاخص کل میزان پرداخت سود سالانه شرکت‌ها هم علاوه بر قیمت در محاسبه منظور می‌گردد، در صورتی که در شاخص قیمت تنها افزایش قیمت‌ها به حساب می‌آید. با این حال، شباهت دو شاخص بالا این است که هم در شاخص کل و هم در شاخص قیمت، شرکت‌های بزرگ‌تر وزن بیشتری در شاخص دارند. به این شاخص TEPIX هم گفته می‌شود.

شاخص TEFIX

یکی دیگر از شاخص‌هایی که مهم است و در این بازار رواج دارد، شاخص TEFIX یا شاخص سهام آزاد شناور است. سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت گفته می‌شود که گمان می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور مورد معامله قرار گیرند. در واقع مالکان این بخش از سهام یک شرکت دید بلندمدت و حفظ آن سهام را ندارند. برای محاسبه این شاخص باید بگوییم مانند شاخص کل محاسبه می‌شود، البته با این تفاوت که به جای وزن شرکت‌ها و بزرگی و کوچکی آنها از سهام شناور استفاده می‌شود.

شاخص بازار اول و دوم

شرکت‌هایی که در بازار سهام وجود دارند را به طور کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول از نظر میزان سرمایه، میزان سودآوری، افراد سهامدار و مواردی از این قبیل سطح بالاتری نسبت به دسته دوم دارند. شرکت‌هایی که وضعیت بهتری دارند و در دسته اول جای دارند، در شاخص بازار اول و مابقی شرکت‌ها در بازار دوم جای می‌گیرند. طبیعتا شرکت‌های دسته اول بزرگ‌تر و معروف‌تر از بازار دوم هستند.

نگاهی به شاخص 50 شرکت بر‌تر

یکی از مهمترین شاخص‌هایی که در بازار مالی هر کشوری وجود دارد، این است که تعدادی از شرکت‌های مطرح آن را در یک فهرست وارد می‌کنند و شاخصی از آنها تشکیل می‌دهند. در بازار سهام ما نیز چنین شاخصی وجود دارد. هر سه ماه یک بار، بورس اقدام به انتشار گزارشی می‌کند که بر اساس آن 50 شرکتی که سهامشان نقدشوندگی بیشتری دارند، در آن درج می‌شود. میانگین ارزش این 50 شرکت را شاخص 50 شرکت برتر می‌گویند.

شاخص 30 شرکت بزرگ

از سوی دیگر، شاخصی هم وجود دارد که به شرکت‌های بزرگ بازار سهام می‌پردازد. هر سه ماه یک بار، بورس 30 شرکتی که بیشترین ارزش را در بورس دارند، فهرست می‌کند. میزان تغییر ارزش این شرکت‌های بزرگ به شاخص 30 شرکت بزرگ معروف است. به دلیل تاثیرگذاری بالای این 30 شرکت معدد و ارزش بالایی که دارند، سمت و سوی بازار سهام از روی تغییرات آنها قابل بررسی است.

شاخص صنعت چیست؟

در بازار سهام شرکت‌های مختلفی وجود دارند که برخی از آنها در صنایع مختلف فعالیت می‌کنند. این شرکت‌های صنعتی در بخش‌های تولیدی مانند ساخت خودرو، محصولات پتروشیمی، فلزات و برخی موارد دیگر کار می‌کنند. برای این که صنعت به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد، فرمول محاسبه شاخص کل بورس از شاخص صنعت استفاده می‌شود. این شاخص، سطح عمومی ارزش سهام شرکت‌های صنعتی را به سرمایه‌گذاران و سهامداران اطلاع می‌دهد و برای تحلیل در این حوزه مناسب است. علاوه بر این، تمام صنعت‌ها در سطح کوچک‌تری نیز شاخص مخصوص به خود را دارند که از جمله آنها می‌توان به شاخص صنعت خودرو یا شاخص محصولات شیمیایی اشاره کرد.

شاخص واسطه‌گری‌های مالی

این شاخص به بررسی وضعیت و عملکرد شرکت‌های فعال در حوزه واسطه‌گری مالی همچون هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها می‌پردازد. در این شاخص ارزش و قیمت سهام این شرکت‌ها بررسی می‌شود.

جمع‌بندی

در بالا به بررسی شاخص‌های مختلف بازار سهام پرداختیم و تا حدودی نیز آنها را شرح دادیم. در پایان می‌خواهیم نکته‌ای را ذکر نماییم. درست است که شاخص‌ها می‌توانند دید خوبی به ما بدهند و در تحلیل بازار یا روند حرکت آن ما را کمک کنند، با این حال باید توجه داشت که ممکن است سهام یک شرکت در مواردی از روند آن شاخص تبعیت نکند. به عبارت دیگر ممکن است در یک شاخص نزولی، سهامی با صعود و در یک شاخص صعودی، سهامی با افت ارزش داشته باشیم.

شاخص بورس چیست؟

شاخص‌های بورس در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آن‌ها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد.

بنابراین طبیعتا با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های کل بورس، در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه‌ خاصی نشان می‌دهد، بنابراین سرمایه‌گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند.

شاخص کل TEDPIX

در بورس تهران ‌‌شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناخته می‌شود. این ‌شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان ‌شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. این ‌شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به عبارت دیگر تغییرات ‌شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.برای درک ساده‌تر مفهوم ‌شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در ‌شاخص کل بورس سهام خریداری کنید، در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع ‌‌شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سودهای سالیانه‌ای را که شرکت‌ها به شما پرداخت می‌کنند، محاسبه می‌کند.

‌شاخص کل، با عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته می‌شود. نکته‌ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات ‌‌شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۸۰هزار به ۱۲۰ هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰درصد بوده است. طبق فرمول محاسبه ‌شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت.

به‌عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکت‌‌های بزرگی مانند صنایع پتروشيمی خليج فارس، فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکت‌های کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.

شاخص کل هم‌وزن

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. به‌دلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر روند ‌شاخص کل بیشتر است، به‌طوری‌که در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت می‌شود.

در شاخص کل هم‌وزن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این ‌شاخص تاثیرگذار است.

‌شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت نیز یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این ‌شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف ‌شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با ‌شاخص کل این است که در ‌شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. در این ‌شاخص نیز مثل ‌شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آن‌ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم‌وزن

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌‌شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این ‌شاخص تاثیرگذار است.

‌شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره «‌‌شاخص سهام آزاد شناور» توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد(Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکت‌های مخابرات ایران و فولاد مبارکه به ترتیب برابر با پنج درصد و ۲۴درصد است.

با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» می‌خواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه ‌شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن‌دهی شرکت‌های موجود در سبد ‌شاخص، به جای استفاده‌ از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده‌ می‌شود و هدف اصلی استفاده‌ از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص‌ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

سایر شاخص‌های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، ‌شاخص قیمت صنعت، ‌شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و ‌شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات ‌شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات ‌شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است

شاخص بورس و فرابورس چیست؟ (آشنایی با انواع شاخص در بورس)

در این مطلب راجع به مفاهیم کلی بازار سرمایه یا همان بورس برای شما توضیحاتی ارائه خواهیم داد. در ابتدا با مفهوم شاخص، شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن آشنا خواهیم شد.

شاخص چیست؟

کلمه شاخص (Index) در ترجمه به معانی نماگر یا نشانگر می‌باشد و بیان ‌کننده مقداری است عددی که شما با استفاده از آن می‌توانید تغییرات به وجود آمده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی مشخص مشاهده کنید. به طور کلی با بررسی شاخص می‌توانید شرایط و تغییرات متغیرهای موجود در بازار را مورد بررسی قرار دهید و مشاهده نمایید. همچنین با استفاده از گذشته قیمتی شاخص ها می‌توانید پیش‌بینی خود را از آینده داشته باشید.

شاخص بورس:

شاخص بورس مقادیر دنبال کننده قیمتی است که نشان دهنده شرایط کلی روند بازار از لحاظ رشد و افت می‌باشد. در بازار سرمایه تنها یک شاخص وجود ندارد، بلکه چندین شاخص مختلف وجود دارد و هر کدام از آن‌ها وضعیت بازار را از جنبه‌هایی خاص مورد بررسی قرار می‌دهند. برای تحلیل هر شاخص باید پارامترهای تشکیل دهنده هر شاخص را مورد بررسی قرار دهیم و کاربرد آن‌ها را فراگیریم. به طور کلی شاخص‌ها معیارهای بسیار مهمی هستند که با تحلیل کردن آن‌ها می‌توانیم گذشته آن را بازبینی و آینده آن را پیش‌بینی کنیم.

انواع شاخص در بورس یا بازار سرمایه:

در بازار سرمایه شاخص های مختلفی وجود دارند که فعالان بازار می‌توانند برای معاملات خود از آن‌ها بهره ببرند. شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن مهم‌ترین آن‌ها هستند که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاخص های دیگری نیز وجود دارند از قبیل شاخص قیمت، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و… که هر کدام استفاده های خود را برای معامله گران خواهند داشت.

1. شاخص کل:

شاخص کل شاخصی است که همیشه در مورد آن در رسانه‌ها به عنوان شاخص بورس تهران فرمول محاسبه شاخص کل بورس یاد می‌شود. شاخص کل در بین فعالین بازار بورس و سرمایه‌گذاری یکی از پرکاربردترین شاخص‌ها می‌باشد. این شاخص نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است. به عبارت ‌دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

2. شاخص کل هم‌وزن:

شاخص هم‌وزن بر مبنای درخواست فعالان بازار مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل طراحی و محاسبه شد. در این شاخص کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در واقع ۵ درصد نوسان مثبت شرکتی کوچک، به اندازه ۵ درصد نوسان مثبت بزرگ ترین شرکت بورس در این شاخص تأثیرگذار است.

3. شاخص قیمت:

شاخص قیمت یکی از اصلی‌ترین شاخص های بازار سرمایه است و تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل در این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد. درصورتیکه در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌گردد. این شاخص نمایانگر روند کلی قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار است. در شاخص قیمت به ‌مانند شاخص کل وزن شرکت ها نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و مبنای محاسبه این شاخص نیز است.

4. شاخص سهام آزاد شناور:

به مقدار سهام موجود در شرکت های بورسی که در اختیار سهام‌داران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار معامله می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مانند شاخص کل است. امّا تفاوت آن در این است که در وزن ‌دهی شرکت های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، فقط از سهام شناور آزاد شرکت ها استفاده می‌شود و هدف اصلی استفاده از آن در محاسبه شاخص ‌ها، پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

مبنای محاسبه شاخص بازار اول و دوم نیز مانند شاخص کل بورس می‌باشد، با این تفاوت که فقط مقادیر سنجش آن معاملات و حجم آن در این بازارها محاسبه و مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد.

تفاوت بورس و فرابورس:

فرابورس مانند بازار بورس اوراق بهادار، بازاری برای معامله اوراق بهادار است، با این تفاوت که نسبت به بورس دارای شرایط راحت‌تری برای پذیرش شرکت‌ها می‌باشد و انواع مختلفی از اوراق بهادار در این بازار قابل معامله می‌باشند البته با روش‌های مختلف.

از نظر مقررات معاملاتی نیز تفاوت‌هایی بین فرابورس و بورس وجود دارد. از جمله دامنه نوسان که برخلاف بورس که 5 درصد می‌باشد، در فرابورس این دامنه تا 3 درصد در منفی و مثبت می‌تواند نوسان داشته باشد.

مهم‌ترین وظیفه فرابورس در ایران، هدایت سرمایه های شرکت‌هایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند و یا اینکه مایل هستند با سرعت بیشتری وارد بازار سرمایه شوند، بنابراین قوانین و شرایط پذیرش شرکت‌ها و به شکلی است که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند. به بازار فرابورس ایران OTC نیز گفته می‌شود که مخفف عبارت (Over The Counter) می‌باشد.

فرابورس دارای پنج بازار (بازار اول، بازار دوم، بازار سوم «عرضه»، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیره نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل و انتقال سهام شرکت‌هایی است که بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند. البته بازار پایه خود به سه دسته زرد نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود.

بازار مشتقه نیز که زیرمجموعه‌ای از بازار فرابورس ایران می‌باشد شامل معاملات اختیار معاملات خرید و اختیار معاملات فروش می‌باشد.

شاخص هاي بورس تهران

شاخص هاي بورس تهران
بازده کل و یا بازده دوره نگهداری، قابل مقایسه ترین معیار سنجش نتیجه یک سرمایه‌گذاری، صرف نظر از نوع دارائیهای مورد سرمایه گذاری است.
بازده سهام از دو قسمت تشکیل می شود:
بازده ناشی از دریافت سود سهام( سود نقدي)
بازده ناشی از تغییرات قیمت سهام(سود سرمايه‌اي)
نرخ بازده هم برای دوره‌های گذشته و هم برای دوره های آینده قابل محاسبه است. چنانچه شما سهمی را درابتدای یک دوره زمانی خریداری نمائید، بازده دوره نگهداری یا بازده کل از فرمول زیر استخراج می گردد.
اگر Dt سود نقدي سهم در يك دوره مالي و Pt و Pt-1 قيمت سهم در ابتدا و انتهاي دوره مالي يادشده باشد آنگاه درامد سهم(E) برابر است با:
Et = Dt + (Pt – Pt-1)
با تقسيم اين معادله بر Pt-1 ، بازده سهم(Y) در طول دوره به دست مي‌آيد:
Yt = (Dt/ Pt-١) + (Pt – Pt-١) / Pt-١
چنانکه پیداست، بازدهی سهم هميشه مثبت نیست؛ و بسته به میزان تغییرات قیمتی در دوره
نگهداری و میزان پرداخت سودنقدی در پایان دوره مالی ممکن است مثبت، صفر یا حتی منفی شود.
قسمت دوم معادله بالا نشان دهنده تغييرات قيمت سهم است كه با ضرب آن در تعداد سهام شركت‌هاي پذيرفته شده، مي‌توان بازده قيمتي كل بازار را به صورت ميانگين وزني به دست آورد:
Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
Dt = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
Pio = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
به عبارت ديگر :
شاخص قیمت بورس تهران، قيمت سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد.
مثال:
فرض می شود که فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس شامل 3 شرکت با اطلاعات زیر باشد:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت پايه
الف 1.000.000 4.500
ب 2.000.000 6.000
ج 1.200.000 4.000

از آن جا که در تاریخ مبدأ، ارزش جاری و ارزش پایه سهام یکسان است، ارزش جاري و ارزش پايه سهام برابر هم خواهد بود:
شرکت ارزش جاری (پایه) سهام (ریال)
الف 4.500.000.000
ب 12.000.000.000
ج 4.800.000.000
جمع 21.300.000.000

حال می توان شاخص قیمت را از تقسيم ارزش جاري( 21.300.000.000) به ارزش پايه(21.300.300.300) ضرب در 100 به دست آورد كه زمان پایه یا تاریخ مبدأ برابر با عدد 100 خواهد بود.

حال اگر سهام شرکت‌ها مورد معامله قرار گیرند و سهام شرکت‌های ”الف“ و ”ب“ به ترتیب 500 و 2000 ریال افزایش و سهام شرکت ”ج“ 1000 ریال کاهش یابد اطلاعات شرکت ها برای محاسبه شاخص به صورت زیر است:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت پايه ارزش بازار
الف 1.000.000 5.000 5.000.000.000
ب 2.000.000 8.000 16.000.000.000
ج 1.200.000 3.000 3.600.000.000

در اين حالت، شاخص برابر 4/115 خواهد بود.
100 * (21.300.000.000/ 24.600.000.000)

شاخص قیمت نمایانگر روند عمومی قیمت در میان شرکت‌های مورد بررسی است و باید از تغییرات قیمت و نه پارامترهای دیگر متأثر شود. توجه به فرمول شاخص نشان می‌دهد که در محاسبة آن‌ افزون بر قیمت، میزان سهام منتشره نیز تأثیر گذارند. از این رو شاخص‌ باید در صورت تغییرات سهام منتشره که معمولاً از افزایش سرمایه (از محل آورده نقدی)، ناشی می‌شود به گونه‌ای تعدیل شوند که تغییرات مزبور مقدار شاخص را متأثر نسازند. این تعدیلات در مخرج کسر رخ می‌دهد.

شاخص قیمت و بازده نقدی
شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوه تعدیل آن‌ها است به گونه‌اي كه شاخص TEDPIX در زمان پرداخت سود نقدي هم تعديل مي‌شود. به عبارت ديگر اين شاخص نشان دهنده بازده كل كسب شده از سرمايه‌گذاري است در حالي كه TEPIX فقط بازده حاصل از تغييرات قيمت يا سود سرمايه‌اي را نشان مي‌دهد.
شاخص بازده(سود) نقدی
شاخص بازده نقدی که با نماد تدیکس(TEDIX) نشان داده می شود، بیانگر سطح عمومی بازده(سود) نقدی پرداختی شرکت‌ها است و از تقسیم پایه شاخص کل قیمت بر پایه شاخص قیمت و بازده نقدی، به دست می‌آید.
شاخص صنایع
شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی که براساس روش ISIC صورت می‌گیرد، منجر به تفکیک 36 صنعت در بورس تهران تا ارديبهشت ماه 1384 شده است. بورس تهران اقدام به محاسبة شاخص قیمت برای هر صنعت می‌کند که همگی با فرمولی مشابه شاخص کل قیمت محاسبة می‌شوند.در یک تفکیک کلی‌تر، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده‌اند که گروه مالی در برگیرندة شرکت‌های صنعت واسطه‌گری‌های مالی و گروه صنعت شامل کلیة شرکت‌های بورس به جز واسطه‌گری‌های مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز می‌پردازد که با نام شاخص مالی و شاخص صنعت منتشر می‌شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی می‌کنند.