ابزارهای بازار سرمایه

لزوم طراحی ابزارهای مالی مشترک بین بازار پول، سرمایه و بیمه

رئیس سازمان بورس از لزوم طراحی ابزارهای مالی مشترک بین بازار پول، سرمایه و بیمه ابزارهای بازار سرمایه و پیگیری توجه به سرمایه‌ گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه خبر داد.

به گزارش بیدار بورس، مجید عشقی با اشاره به فعالیت بیش از ۸۰۰ نهاد مالی در بازار سرمایه، گفت: بیش از ۷۵۰ شرکت بورسی و فرابورسی فعال در این بازار حضور دارند. با احتساب سهامداران سهام عدالت و ورود افراد جدید، ۶۰ میلیون ذی‌نفع ابزارهای بازار سرمایه مستقیم در بازار سرمایه وجود دارد.

وی افزود: با توجه به وسعت بازار از نظر کمی توسعه بازار نیازمند وجود افراد حرفه‌ای است که تعداد آنها هنوز قابل قبول نیست. در شرایط کنونی گسترش نهادهای مالی جدید در بخش مدیریت دارایی، خدمات، مشاوره و معامله گری ضرورت دارد که مستلزم تامین و تقویت نیروهای حرفه ای است.

این مقام مسئول ادامه داد: با توجه به شمار گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای در سال جاری در مجموع هزار نفر گواهینامه حرفه‌ای دریافت کرده‌اند که با توجه به حجم و ابعاد بازار این رقم، بسیار ناچیز است. البته باید مراقب بود سهامداران در دام مراکز آموزشی غیر مجاز و آموزش غیر اصولی در فضای مجازی که در سال ۹۸ و ۹۹ ضربه بزرگی به بازار زده، گرفتار نشوند.

عشقی گفت: سازمان بورس از دوره‌های حرفه‌ای DBA بازار سرمایه که با اصول و کیفیت خاص برگزار می‌شود، حمایت می‌کند تا از این طریق به ارتقای بازار کمک شود. البته گزارش‌هایی درباره برخی نهادها که دوره‌های MBA و DBA غیر اصولی و با کیفیت پایین برگزار می‌کنند نیز دریافت شده که حتما با آنها برخورد می‌شود.

وی ادامه داد: ابزارهای مالی مشترک بین بازار پول، سرمایه و بیمه لازم است و باید بحث سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه هم با توجه بیشتری پیگیری شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها و شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری هنوز برای عامه مردم شفاف و روشن نیست که باید با تبیین این نهادهای مالی، مردم را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تشویق کرد.

عشقی با اشاره به بالا بودن توان تخصصی در نهادهای مالی گفت: در مواردی این توان حتی از سازمان بورس هم بیشتر است. پیش از این بحث طراحی ابزار در سازمان انجام می‌ شد اما با آشنایی نیروهای حرفه‌ای نهادهای مالی، ابزارسازی این مهم در نهادها نیز انجام می‌شود که باعث خرسندی است. البته یکی دیگر از رسالت‌های فارغ‌التحصیلان دوره‌های DBA ابزارسازی و تنوع‌ بخشی به ابزارهای بازار سرمایه است.

همایش تامین مالی با نگاهی نو به ابزارهای بازار سرمایه برگزار می‌شود

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، حسن قالیباف اصل با اعلام زمان برگزاری سومین همایش تامین مالی در 26 بهمن ماه درباره جزئیات برگزاری این همایش گفت: تجربه موفق سال گذشته این همایش در معرفی ابزارهای تامین مالی از طریق بازار سرمایه و مجموعه‌هایی که از آن استفاده کرده بودند موجب شد تا سومین همایش تامین مالی از طریق بازار سرمایه نیز با همان رویکرد و البته ایده های نو و جدید برای دوره سوم برنامه‌ریزی شود.

دبیر علمی سومین همایش تامین مالی از طریق بازار سرمایهافزود: با توجه به ظرفیت موجود در بازار سرمایه در حوزه تامین مالی که البته هنوز برای بسیاری ناشناخته است، در این رویداد همچون سال گذشته با کمک بزرگ‌ترین شرکت های تامین سرمایه کشور که ارکان اصلی ارائه این خدمات مالی هستند ابزارهای بازار سرمایه چندین ابزار موفق بازار سرمایهارائه خواهد شد همچنین چند ابزار جدید طراحی شده که تاکنون عملیاتی نشده‌است به منظور معرفی پتانسیل بالقوه‌ آنها به مدعوین معرفی می‌شود.

وی ابزارهای بازار سرمایه در بخشی از سخنان خود به نگاه دولت برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه اشاره و تاکید کرد: در تمامی دنیا با توجه به ظرفیت‌های محدود بازار ابزارهای بازار سرمایه پول، تامین مالی بلند مدت از طریق بازار سرمایه است و این مهم چند سالی است که از سوی تیم اقتصادی دولت هم مورد تاکید قرار گرفته تا جایی که در پیش نویس لایحه بودجه رقم 80 هزار میلیارد تامین مالی از بازار سرمایه لحاظ شده است که بیانگر شناخت تیم اقتصادی دولت از ظرفیت های بازار سرمایه و البته عملکرد مناسب این بازار در حوزه تامین مالی دارد تا از این طریق علاوه بر تسهیل امور به انجام تهعدات خود بپردازد.

قالیباف اصل از برگزاری این همایش در روز شنبه 26 بهمن ماه در محل شرکت بورس اوراق بهادار تهران خبرداد و گفت: معرفی توانمندی‌های ارکان بازار سرمایه در تامین مالی پروژه‌های متعدد با برگزاری چنین گردهمایی‌هایی دست یافتنی است و موجب خواهد شد تا بازار سرمایه به عنوان ستون اقتصادی کشور جایگاه شایسته خود را پیدا کند.

آموزش حسابداری حقوق و مزایا

حسابداری حقوق و مزایا در دانشگاه های علوم پزشکی و سایر ادارات دولتی

طبقه بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی بر پايه معیارهای متفاوتی قابل طبقه‌بندی هستند:

طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي

طبقه‌بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي

بر اساس نوع دارايي، مي‌توان بازار اوراق بهادار را به دسته‌هاي زير تقسيم‌بندي كرد:

الف- بازار سهام در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد می‌شود.

ب - بازار اوراق بدهی بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد می‌شوند.

ج - بازار ابزارهاي مشتق بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر دارايي‌هاي مالي يا فيزيكي كه از آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.

طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:

بازار دست اول (اولیه) شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به‌دست می‌آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می‌شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.

بازار دست دوم (ثانویه) پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن ‌که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می‌شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا مي‌كنند. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش ‌دهد، ضمن این‌که شرایطی فراهم می‌آورد که قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.

دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می‌شود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می‌شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می‌شود و در نتیجه ضربه‌های کمبود نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه‌گذار خواهد داشت.

طبقه بندي بر اساس سررسید تعهدات مالی:

بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک‌سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند.

ب ) بازار سرمایه

برپایه طبقه‌بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید اطلاق می‌شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس‌اندازی و تأمین نیازهای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.

مهمترین کارکرد بازارهای مالی شامل بازارهای پول، سرمایه و بیمه در اقتصاد ملی، تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی است، ضمن آنکه تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی نیز اغلب در شمار کارکردهای این بازارهاست.

لزوم توجه به همه ابزارهای مالی برای سرمایه‌گذاری در بورس

ابزارهای معاملاتی دو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران شامل سهام، حق تقدم سهام، آتی و آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام و فروش تعهدی است که بسیاری از آنها همانند دنیا قابلیت معامله در بازارهای دو طرفه یا two-sided-market را به سرمایه‌گذاران می‌دهد

سیاوش وکیلی، مدیر روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار / اگرچه ۵۴ سال از زمان تصویب قانون بورس اوراق بهادار در کشورمان می‌گذرد، اما باید به این نکته توجه داشت که بخش زیادی از توسعه بازار سرمایه با تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ و ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در این سال‌ها، همراه بوده است.

بورس ایران در مقابل بورس‌های دنیا نوپا به حساب می‌آید، اما در طول همین مدت اندک فعالیت، از نظر تنوع ابزارها و نهادهای مالی و نیز از لحاظ حجم و گردش معاملات، رشد و توسعه قابل ملاحظه‌ای داشته است، بنابراین توصیه می‌شود سرمایه گذاران در سرمایه‌گذاری فقط به معاملات خریدوفروش سهام بسنده نکنند و از همه قابلیت‌های معاملاتی این بازارها بهره ببرند.

در بخش زیادی از تاریخ ۵۰ ساله بازار سرمایه، تنها ابزار معاملاتی بازار، معاملات سهام و حق تقدم شرکت‌ها آن هم در قالب محدود بوده که سیاست سرمایه‌گذاران تنها می‌توانست buy-and-hold-and sell تعریف شود، اما اکنون ابزارهای ابزارهای بازار سرمایه مالی رشد قابل توجهی پیدا کرده است.

اکنون در مجموع دو بورس اوراق بهادار و دو بورس کالایی کشور حدود ۴۰ ابزار و قرارداد وجود دارد که به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود از همه قابلیت‌های این ابزارها استفاده کنند، چراکه سهامداران می‌توانند از بابت رشد و هم از افت قیمت‌ها به سودآوری برسند یا خود را در برابر نوسانات قیمت‌ها بیمه کنند. ابزارهای معاملاتی دو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران شامل سهام، حق تقدم سهام، آتی و آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام و فروش تعهدی است که بسیاری از آنها همانند دنیا قابلیت معامله در بازارهای دو طرفه یا two-sided-market را به سرمایه‌گذاران می‌دهد.

بازارهای اوراق بهادار برای سرمایه‌گذارانی که محافظه کارتر هستند و تمایل به نرخ‌های سود بدون ریسک یا کم ریسک را دارند انواع ابزارهای درآمد ثابت یا fixe income شامل اوراق مرابحه و مرابحه عام، اسناد و اوراق خزانه، اوراق مشارکت، خرید دین، رهنی، وکالت و وکالت عام، اجاره، ساخت، منفعت، استصناع و گواهی سپرده را در جعبه ابزار مالی خود ابزارهای بازار سرمایه دارد، این ابزارها از حیث تنوع نسبت به سایر بازارهای مالی کشورهای اسلامی کم نظیر هستند.

در بورس‌های دنیا برای سرمایه‌گذارانی که فرصت زیادی برای آشنایی با بازار سرمایه را ندارند و به نوعی یا وقت، تجربه و دانش کافی را ندارند، شیوه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم یا Indirect investment پیشنهاد می‌شود که در ایران نیز این موضوع در قابل قراردادهای شرکت‌های سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دنبال می‌شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند در انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری نظیر صندوق در سهام، درآمد ثابت، مختلط، املاک و مستغلات، کالایی، پروژه، جسورانه، خصوصی و اختصاصی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم داشته باشند.

در بورس‌های کالایی که مخاطبان تخصصی‌تر را دنبال می‌کند نیز قراردادهای نقد، نسیه، سلف و کشف پرمیوم و ابزارهای گواهی سپرده کالایی، سلف استاندارد، اوراق حق امتیاز و اوراق ظرفیت نیز موجب شده این بورس‌ها دیگر بازارهایی مبتنی بر تحویل یا market-based delivery نباشند و به عنوان بزرگترین مرجع برای قیمت‌گذاری و معامله بسیاری از فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی تعریف شوند.

مخاطبان بسیار تخصصی نیز می‌توانند از معاملات همزمان در بازارهای نقد، آتی، اختیار معامله بر روی کالاها استفاده کنند که در این خصوص سال‌هاست استراتژی‌های معاملاتی زیادی توسط تحلیلگران مالی در دنیا نوشته شده است.

به نظر می‌رسد اکنون که ۵۰ سال از فعالیت بازار سرمایه کشورمان می‌گذرد، فرصت مناسبی باشد تا هم سازمان بورس و همه ارکان زیرمجموعه اعم از بورس‌ها، مدیریت فناوری بورس، شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات نرم‌افزاری همانند OMS و شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به توسعه ابزارهای مالی به شکل جدی و متمایز نگاه کنند و همچنین سرمایه‌گذاران ابزارهای بازار سرمایه همه قابلیت‌های این ابزارها را بدانند و از آن استفاده کنند.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعه‌ای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان ساده‌تر به بازاری که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، انواع بیمه ‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود، بازار مالی گفته می‌شود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا می‌کند.

در واقع این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسان‌بورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.

کاربرد بازارهای مالی

بازارهای مالی پویا، منافع ابزارهای بازار سرمایه بسیار زیادی را برای نظام‌های اقتصادی فراهم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

• تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه‌گذاران
• کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
• تقویت نقدشوندگی در نظام‌های مالی
• ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
• هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
• بهبود شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی
• کمک به اعمال سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:

بازارهای مالی بر اساس حق مالی

بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند:

بازار بدهی (Debt Market)

به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بازار بدهی می‌گویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکت‌ها، دولت‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها باشد.

بازار سهام (Stock Market)

به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانون‌مند مانند بورس؛ توزیع و مبادله می‌شود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته می‌شود. این بازار یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد است، زیرا به ابزارهای بازار سرمایه شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.

بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته‌ی بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول (Money Market)

به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله می‌شوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین می‌شود، بازار پول می‌گویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول می‌باشد.

بازار سرمایه (Capital Market)

به بازاری که خرید و فروش دارایی‌های مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام می‌شود، بازار سرمایه می‌گویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:

• بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق می‌افتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند، بازار اولیه می‌گویند.

• بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌کند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی

بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی به چهار دسته‌ی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم می‌شوند:

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که قوانین و شرایط سختگیرانه‌ای را برای پذیرش شرکت‌ها اعمال می‌کند؛ در واقع شرکت‌ها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در این بازار پذیرفته می‌شوند.

بازار خارج از بورس

به بازاری که اوراق بهادار شرکت‌های پذیرفته نشده در بورس در آن معامله می‌شود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانه‌زنی می‌گویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسان‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها در نظر گرفته است.

بازار سوم

معمولاً سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.

بازار چهارم

شرکت‌ها و سازمان‌هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکت‌ها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله می‌شوند.

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری

بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم می‌شوند:

بازار آتی (Future Market)

به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله می‌شود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.

بازار نقدی (Spot Market)

به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده‌است، بازار نقدی می‌گویند. بازار نقدی در نقطه‌ی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطه‌ای از زمان انجام می‌شود، به آن بازار نقطه‌ای نیز می‌گویند.